کتابخانه های دانشگاهی با خط مشی پژوهش به کار پژوهش بپردازند

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست «نقش کتابداران و کتابخانه‌های دانشگاهی در پیشبرد پژوهش» با حضور دکتر ملیحه درخوش، مسئول کمیته سازماندهی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و معاون فنی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، دکتر زویا آبام، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و دکتر ابراهیم افشار زنجانی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان روز پنجشنبه ۲۲ اردیبهشت  ۱۴۰۱ در سرای علمی- فرهنگی دانشگاهیِ سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

در این نشست ملیحه درخوش، مسئول کمیته سازماندهی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی و معاون فنی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، درباره نقش کتابخانه های دانشگاهی در پژوهش و تاثیر گذر زمان بر چگونگی تغییر در عملکرد و اهداف آن ها صحبت کرد.

درخوش درباره ورود فناوری اطلاعات  به کتابخانه گفت: با ورود فناوری های مختلف در کتابخانه های دانشگاهی شاهد تحولاتی بودیم که در اولین قدم دیدگاه ما را در برخی مسائل تغییر داده است که این تغییرات روی دیدگاه عملکردی ما کتابداران تاثیر خواهد داشت.

وی افزود: در کتابخانه های دانشگاهی اولین گام، وجود یکسری خط مشی که بتوانند به شکل گیری و روند پیشرفت در پژوهش ها کمک کنند لازم و ضروری است.

وی دو رکن اساسی در کتابخانه ها را رکن آموزشی و پژوهشی عنوان کرد و گفت: با این بُعد باید کتابخانه های دانشگاهی با خط مشی پژوهش به کار پژوهش بپردازند.

درخوش گفت: روسای کتابخانه دانشگاهی بابت ارائه اطلاعات به این موارد فکر کنند و همینطور کتابدارها به ایجاد پیوند بین کتابخانه ها و افرادی که دارند نرم افزار های کتابخانه ای را طراحی می کنند فکر کنند. در حال حاضر فناوری اطلاعات و امکان ارتباطات از راه دور بسیار مهم هست. به نوعی کتابخانه های دانشگاهی باید برای هر نیاز اطلاعاتی که دریافت می کنند به آن به عنوان یک پژوهش نگاه کنند. نقش کتابداران وکتابداران دانشگاهی نسبت به قبل متفاوت شده و دیگر انتظارات در کتابخانه های سنتی را نداریم که اصطلاحا به آنها کتابدارهای فراداده ای گفته میشود.

وی ادمه داد: همینطور دیدگاه کتابخانه های دیجیتال است و ما پژوهشگر یا کاربر را مجبور نکنیم که بیاید در چهارچوب کتابخانه دانشگاهی به صورت مکانی حتما حضور داشته باشه و از منابع استفاده کند، به نوعی اگر خودمان را جای پژوهشگرانمان بگذاریم و ببینیم نیازی که پژوهشگر دارد نسبت به آن محتوایی که مد نظرش است شاید باعث شود در روش سازماندهی مان هم به ما کمک کند. زمانی سازماندهی نتیجه می دهد که به بازیابی خوبی منتهی شود و اگر ما بازیابی خوبی نداشته باشیم سازماندهی هم به نتیجه خوبی نخواهد رسید.

بررسی داده های پژوهشی و پیوند بین داده های کتابخانه ای

دکتر زویا آبام، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا سخنران دیگر این جلسه، انواع داده های پژوهشی و دسته بندی بر حسب منشا داده و طبقه بندی آن ها بر اساس هدف را به عنوان دسته دیگری از اقدامات کتابخانه های دانشگاهی مورد بررسی قرار داد.

آبام گفت: خدمات داده های پژوهشی در کتابخانه های دانشگاهی است. محور اول بررسی داده های پژوهشی این است که داده های پژوهشی چه چیزی هستند، چه مختصاتی دارند و چگونه دسته بندی میشوند.هدف از ارائه این بخش این است که ببینیم چنین پیوندی بین داده های پژوهشی را میتوانتیم بین کتابخانه ها ایجاد بکنیم. خدمات داده های پژوهشی چیست و به چه صورتی در مراکزی که کار پژوهش در آنها صورت میگیرد به آن پرداخته شده است.

وی افزود: خدمات داده های پژوهشی عمر کوتاهی دارند ولی به سرعت این ایده و فعالیت هایی که در رابطه با اجرا گذاشتن این ایده بوده تسریع پیدا کرده خصوصا در دانشگاه های مختلف و به اجرا در آمدن آن و همچنین نقشی که کتابدار ها میتوانند در ارائه داده های پژوهشی داشته باشند از خدمات داده های پژوهشی است.

 آبام در ادمه نشست گفت: فعالیت هایی را باید درباره انتخاب و ارزشیابی این داده ها در خصوص توصیف و ایجاد دسترسی و پردازش داده ها در چرخه حیات داده های پژوهشی یعنی فاصله بین زمان تولید اولین بار تا زمان استفاده مجدد، انجام داد.

وی یکی از دغدغه های نسل بعدی کتابخانه های دانشگاهی و فعالیت های مهم آن ها را مدیریت و ارائه خدمات پژوهشی عنوان کرد و مهم ترین خدمات پژوهشی را مشاوره ی اطلاعات، داشتن فهرستی از مخازن داده های پژوهشی، کمک و راهنمایی به پژوهشگران برای جست و جو و بازیابی پژوهش خود، تشویق پژوهشگران برای در اختیار قرار دادن پژوهش خود به مخازن سازمانی دانست.

در ادامه این نشست دکتر آبام به فرایاری انجام خدمات داده های پژوهشی برای کتابخانه ها اشاره کرد و گفت: پاسخگویی مناسب به مطالبات پژوهشی دانشگاه توسط کتابخانه، اختصاص امتیاز علمی-اجرایی، عملکردی انجام خدمات داده های پژوهشی به کتابخانه، کمک به مجموعه کتابخانه با ورود داده های پژوهش و ایجاد فرصت ارتباط برقرار کردن کتابداران با پژوهشگران و دانشجویان از این جمله است.

وی در پایان آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی مربوط به داده های پژوهشی (قوانین نسخه برداری و حق مولف و مانند آن)، دانش و مهارت در زمینه طراحی و توسعه پایگاه داده، آشنایی با نوع و نحوه کار با نرم افزارهای مخزن سازمانی، مهارت های ارتباطی سطح بالا، دانش و مهارت در زمینه خدمات مرجع الکرونیکی  را از انواع مختلف داده های پژوهشی و فرصت های ذخیره سازی عنوان کرد.

گزارش: غزاله ورقائی