داخلی
»گزارش
باید تربیت نیروی فهرستنگار نسخ خطی را جدی بگیریم
به گزارش لیزنا، هفتمین محفل فهرستنگاران نسخ خطی در روز چهارشنبه ۴ مهر ۱۴۰۳ به همت کتابخانه‌ایت‌الله العظمی بروجردی و با همکاری مجمع کتابخانه‌های تخصصی استان قم (مکتا) در کتابخانه مسجد اعظم برگزار شد.
این نشست در دو بخش برگزار شد. در پایان بخش اول نشست با اهدای لوح سپاس به آیت‌الله استادی از ایشان تقدیر شد و سپس از کتاب «گفتگو با نسخه‌پژوهان و فهرستنگاران نسخ خطی» رونمایی به عمل آمد.
در بخش دوم نشست فهرستنگاران نسخ خطی که روز چهارشنبه 4 مهر 1403 در کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی برگزار شد، دکتر احسان‌الله شکراللهی مدیر انتشارات مجلس و از شاگران مرحوم شیخ عبدالحسین حائری به ایراد سخن پرداخت و گفت: برای بنده باعث افتخار است که در چنین مجلسی که به احترام یکی از برجسته‌ترین دانشی‌مردان این کشور برگزار می‌شود حضور پیدا می‌کنم. بنده می‌خواهم از دانشی مرد دیگری نام ببرم که برای اولین بار ذکر جمیل حضرت استاد رضا استادی را در حوزه فهرستنگاری از زبان ایشان شنیدم؛ «مرحوم استاد عبدالحسین حائری». همانطور که استحضار دارید ایشان بسیار فرد سختگیری در مقوله فهرستنگاری بودند و بسیار سختگیرانه کار فهرست را انجام می‌دادند و طبیعتاً به آثار دیگران هم به همین نگاه سختگیرانه و نقادانه برخورد می‌کردند، اما به آثار حضرت آیت‌الله استادی به چشم احترام فراوان می‌نگریستند.
وی افزود: بنده به نمایندگی از دوستان و عزیزانی که از تهران و کتابخانه ملی در این مراسم حضور دارند؛ جناب آقایان امیرخانی، حکیم، ایرانی به یک نکته تاکید می‌کنم و آن اینکه اگر ما فهرست می‌نویسیم، هدف دسترس‌پذیر کردن نسخه‌هاست، در اقصی نقاط ایران فهرستهایی از نسخه‌هایی تهیه می‌شود که بدست آوردن آن نسخه‌ها یا محال است یا بسیار سخت است. این جمع شریف فهرستنگاران باید تلاش کنند که در موقعیتهای انقلابی مکاتبات جمعی را سامان دهند که زمینه ساز فراهم کردن تصاویر نسخه‌های خطی ایران و جهان باشد.
در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین حافظیان به معرفی و توضیح مختصری درباره کتاب «گفتگو با نسخه پژوهان و فهرستنگاران نسخ خطی» پرداخت.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد ابن الرضا درسخنانی گفت: یکی از افتخارات بزرگ حوزه حضرت آیت‌الله جناب آقای استادی هستند. این شخصیت بزرگوار واقعاً سختکوش و ارزشمند هستند.
وی به خاطره‌ای از آیت آلله استادی اشاره کرد و گفت: روزی به ایشان عرض کردم که منتهی‌الامال باید خلاصه شود، ایشان بعد از مدتی کتابی به من دادند و گفتند این کتاب خلاصه منتهی‌الامال است که من انجام داده‌ام و این خدمت ارزنده ایشان برای ما درس بزرگی بود. همچنین ایشان کتابهای مرحوم شیخ عباس قمی را زنده کردند که بسیار باعث افتخار و ارزشمند است و اگر ایشان اقدام نکرده بودند، مرحوم شیخ عباس قمی به این شکل مطرح نمی‌شد.
همچنین وی درباره علاقه آیت‌الله استادی به کتاب گفت: روزی چند کارتن کتاب در کنار حیاط مدرسه علمیه قرار داشت که ایشان سوال کردند اینها چیست؟ گفتیم کتاب است، ایشان به بررسی کتابها پرداختند و گفتند که می‌خواستم نحوه انتخاب کتابها را ببینم و خوشم آمد از اینکه درست انتخاب می‌کنید و کتابهای خوبی انتخاب می‌کنید. در هر صورت ایشان همیشه مشوق بودند و نظارت داشتند.
سید محمد ابن الرضا در ادامه افزود: آیت‌الله استادی همچنین در کار فهرستنگاری کوشا بودند و ما در خوانسار کتاب کشف‌الاستار آقای سید مصطفی صفایی خوانساری را داریم که 9 جلد از آن کار شده و البته باید روی آن کار شود. یادم هست که یکی از مشوقین ما برای چاپ حضرت آیت‌الله استادی بودند، همچنین حضرت استاد آقا عزیز طباطبایی و شخصیت عظیم الشأن حاج آقای اشکوری ما را برای چاپ این کتاب تشویق می‌کردند.
مدیر مدرسه علمیه خوانسار از کتابخانه نسخ خطی در مدرسه علمیه خوانسار خبر داد و افزود: آستان قدس رضوی تمامی این نسخه‌ها را عکسبرداری کرده و فهرستی برای آن تهیه شده که بزودی جزو فهرست آستان قدس رضوی چاپ خواهد شد.
در بخش دوم برنامه و ادامه محفل فهرستنگاران نسخ خطی، حجت اسلام والمسلمین قاضی عسکر در سخنانی به خدمات ارزنده آیت‌الله استادی در حوزه فهرستنگاری اشاره کرد و گفت: من ویژگی‌های فراوانی را در ایشان لمس کردم و از نزدیک دیده‌ام و حقیقتاً فرد دیگری را سراغ ندارم که جامع این ویژگی‌ها باشد.
وی افزود: نزدیک به سی سال پیش توسط جناب آقای دکتر خواجه پیری از کتابخانه‌ای در دهلی بازدید کردیم که کتابخانه یک مهاراجه بود، وقتی وارد آنجا شدیم واقعاً اشک در چشمانمان آمد، نسخه‌های بسیار نفیس و مُذَهَّب و مربوط به همان قرون اولیه که تقریباً یک سانت خاک گرفته بود و بسیاری از این کتابها را موریانه خورده بود و هیچکس به سراغ اینها نرفته بود و طی سالهای متمادی آقای خواجه پیری فقط توانسته بود بخشی از این نسخه‌ها را شناسایی و خریداری کند و یا از آنها میکروفیلم تهیه کند. اخیراً در یکی از شهرهای حیدرآباد میلیونها سند یافت شده که ایشان با همکاری دولت هند مشغول تهیه میکروفیلم هستند تا این اسناد شناسایی شوند.
باید تربیت نیروی فهرستنگار را جدی بگیریم
حجت‌الاسلام و المسلمین قاضی عسکر با بیان اینکه کار فهرستنگاری نیازمند دقت فراوان است، گفت: حقیقت امر این است که باید تربیت نیروی فهرستنگار را جدی بگیریم، ما الان نسخه شناسانی نداریم که هم دقیق عمل کنند و هم نسخه‌ها را بشناسند. درحال حاضر در بحث موقوفات خیلی از اسناد موقوفه با خط سیاق است و ما فقط توانستیم تنها ۴-۵ تن از اساتید را پیدا کنیم که بتوانند این اسناد را بازنویسی کنند تا ما بفهمیم که در این اسناد چه چیزی نوشته شده است.
وی احیاء نسخه‌های خطی را بااهمیت توصیف کرد و گفت: بسیاری از نسخه‌هایی که در کتابخانه‌های مختلف سراسر کشور اهدا شده یا خریداری شده، وجود دارد ولی افرادی که بتوانند این نسخه‌ها را احیا کنند بسیار کم داریم. خرید این نسخ خطی یک معضل در کشور است؛ مکرر نزد ما آمدند، نسخ بسیار نفیسی را دارند اما چون رقم را بالا می‌گفتند کسی از آنها نمی‌خرد و آستان قدس هم گفته ما بودجه نداریم. اگر اینها را نخریم و حفظ نکنیم یا سر از خارج کشور درمی‌آورد یا آسیب می‌بینند و آفت‌زدایی و ترمیم آنها مشکلی است که ما در کتابخانه‌ها داریم.
وی ادامه داد: خیلی از این نسخه‌های خریداری شده در کتابخانه‌ها به دلیل اینکه آفت‌زدایی نشده در معرض آسیب هستند و از بین می‌رود. در حوزه نسخ خطی کار فراوان وجود دارد و باید نیروی متخصص تربیت شود.
رئیس دارالحدیث در پایان سخنانشان به نکته مهمی اشاره کرد و گفت: حضرت آیت‌الله استادی حق بزرگی به گردن دارالحدیث دارند به طوری که بسیاری از کارهای ارزشمندی که در زمان آیت‌الله ری شهری در دارالحدیث احیا شد، مرهون آیت‌الله استادی است. نمونه آن تصحیح کتاب کافی است که حضرت آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی هم فرمودند که این بهترین تصحیحی است که از کافی صورت گرفته؛ لذا نقش اول را در تصحیح کافی حضرت آقای استادی داشتند و نیز در تکمیل و ترجمه کتاب تفسیر حضرت آیت‌الله مشکینی نقش پررنگی داشتند. در بسیاری از آثار چاپ و منتشرشده دارالحدیث، آیت‌الله استادی سهم به سزایی دارند و لذا ایشان حق بزرگی به گردن همه ما و علی‌الخصوص دارالحدیث دارند و ما برای طول عمر ایشان دعا می‌کنیم که خداوند این وجود پربرکت را برای ما نگه دارد و همواره بتوانیم از وجودشان بیشترین استفاده را ببریم.
در بخش دیگری از این مراسم ناصرالدین انصاری قمی ضمن تقدیر و تشکر از مکتا در برگزاری این نشست بیان کرد: من از دوره نوجوانی که خدمت آقای استادی شرح لمعه و رسائل می‌خواندیم، با علم تراجم و رجال آشنا شدم و من تراجم‌نگاری خود را مدیون ایشان و شرکت در دروس خارج آیت‌الله سبحانی هستم. این دو بزرگوار عشق به رجال و تراجم را در من زنده کردند.
وی در ادامه افزود: در هیچکدام از این جلسات که برای تجلیل از فهرستنگاران برگزار گردیده، یادی از مرحوم آیت‌الله حاج آقا مجتبی اراکی نشده است، با اینکه این بزرگوار پیشگام در عرصه فهرستنگاری نسخ در حوزه علمیه قم بودند و دوجلد از فهرستهای کتابخانه مدرسه فیضیه را ایشان تدوین کردندو همچنین پیشگام تحقیق در کتابهای تراثی ما هم بودند.
وی تاکید کرد: در کتابخانه مسجد اعظم هم هیچ یادی از شیخ عبدالغنی مهدوی نشد، ایشان هم کسی بود که اکثر کتابهای و نسخه‌های خطی کتابخانه را شناسایی کرده بود و در مقدمه همه آن نسخه‌های خطی برگه ای با خط زیبای خود گذاشته بود؛ لذا سزاوار است که از این دو بزرگوار را هم در جلسات آتی یادی کنیم و تقدیر و تجلیل داشته باشیم.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.