در کشورهای پیشرو سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی چشمگیر است

به گزارش لیزنا، دکتر جعفر مهراد، استاد بازنشسته دانشگاه شیراز و موسس ISC   گفت: به مناسبت هفته پژوهش، اخیرأ پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت عتف «با اشاره به اینکه محاسبات نشان می دهد که سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی زیر نیم درصد است، گفت: البته شاید این نیم درصد هم واقعی نباشد». سال های متمادی است که مقامات آموزش عالی کشور رقم بالا را تکرار و نسبت به اصلاح وضعیت سهم بودجه پژوهش از تولید ناخالص داخلی اظهار امیدواری می کنند. اما، باید گفت متأسفانه برای اصلاح این وضعیت اراده ای محکم و قوی وجود ندارد. خیلی ساده است؛ به اسانی می توان ارزش ناچیز سهم بودجه پژوهشی از تولید ناخالص داخلی را در مصاحبه ها و نوشته ها مرور کرد. زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی می گوید: «عدد آن بسیار کم است و جز شرمندگی ندارد؛ زیر نیم درصد است. وقتی نیم درصد در دانشگاه ها تقسیم می شود به دلیل مشکلات دیگر، روسای دانشگاه ها مجبور هستند آن بودجه پژوهشی را جاهای دیگر هزینه کنند».

وی درباره وضعیت بودجه های پژوهشی در سایر کشورها گفت: در کشورهای پیشرو، سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی چشمگیر و قابل توجه است. برای مثال، در کره جنوبی ۴/۵ درصد، در سویس ٣/۴ درصد، در آلمان و ژاپن هر کدام ٣/٣ درصد، در استرالیا ٣/٢ درصد، در آمریکا ٣/١ درصد و در دانمارک ٣ درصد است.

دکتر مهراد تصریح کرد: در اینجا موضوع سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه را به کشور آمریکا محدود می کنم.  آمریکا نمونه خوبی برای مطالعه است. طبق گزارش بنیاد ملی علوم (NSF)، در این کشور کل بودجه تحقیق و توسعه که در اختیار دانشگاه ها قرار می گیرد، در سال مالی ٢٠٢١ بالغ بر ٨٩ میلیارد دلار برآورد شده است. این بودجه،  در سال ٢٠٢١ نسبت به سال مالی ٢٠٢٠ رقمی برابر با ٣/۴ میلیارد دلار (۴ درصد) افزایش دارد. بودجه حاصل از منابع فدرال ٣ میلیارد دلار از کل افزایشی را تشکیل می دهد که بزرگترین افزایش در هزینه‌های تحقیق و توسعه با بودجه فدرال از سال مالی ٢٠٢١ است. بنیاد ملی علوم آمریکا داده های مربوط به بودجه تحقیق و توسعه را از ٩١٠ دانشگاه گردآوری کرده است که حداقل در سال مالی قبل مبلغی برابر با ١۵٠/٠٠٠ دلار صرف تحقیق و توسعه کرده اند.

در آمریکا منابع عمده بودجه به این ترتیب است:

- دولت فدرال که شامل موسساتی مانند وزارت بهداشت و خدمات انسانی، وزارت دفاع، ناسا، وزارت انرژی، بنیاد ملی علوم و وزارت کشاورزی است. منابع مالی دولت فدرال تقریبا ۵۴/٨ درصد از کل بودجه تحقیق و توسعه در سال مالی ٢٠٢٠ را تشکیل می دهد.

- دولتهای ایالتی و محلی ١۵/٣ درصد از کل بودجه R&D

- بودجه های سازمانی ٢۵ درصد از کل بودجه

- کسب و کارها ۶/۵ درصد از کل بودجه

- سازمان های غیر انتفاعی ۶/٢ درصد از کل بودجه

- سایر منابع ٣ درصد.

موسس ISC   گفت: بودجه پژوهشی یکی از منابعی است که از طریق آن می توان فعالیت تحقیقاتی یک سازمان را سنجید. همراه با سایر شاخص ها مانند حجم انتشارات داوری شده، تعداد استناد ها، تجاری سازی یافته های پژوهشی و جوایز تحقیقاتی مرسوم است که تاثیر کارهای علمی و تعاملات تحقیقی جمعی یک دانشگاه کمی و کیفی سازی شود.

وی افزود: برای این ک بتوان بودجه تحقیق و توسعه را در سطح دانشگاه ها به رقم بیان کرد لازم است توجه خود را به بودجه های پژوهشی تعدادی از دانشگاه ها در سال مالی ٢٠٢١ معطوف کنیم.  طبق مطالعات بنیاد ملی علوم بودجه ٢١ دانشگاه در سال ٢٠٢١ از یک میلیارد دلار پیشی گرفته است. دانشگاه جان هاپکینز با ٣/١٨ میلیارد دلار در مجموع تحقیق و توسعه در صدر دانشگاه ها قرار دارد. بودجه دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو ١/٧ میلیارد دلار گزارش شده است. دانشگاه میشیگان با ١/۶۴ میلیارد دلار در جایگاه سوم نشسته است. بودجه های پژوهشی دانشگاه های پنسیلوانیا و واشنگتن به ترتیب ١/۶٣ و ١/۴٩ میلیارد دلار است. در فاصله بودجه های پژوهشی ١/۴۵ و ١/٢۵ میلیارد دلار دانشگاه های UCLA در لس آنجلس، ویسکانسین، سان دیه گو، استنفورد و هاروارد به ترتیب رتبه های ششم تا دهم را به خود اختصاص داده اند.

دکتر جعفر مهراد گفت: در بین رشته های دانشگاهی پیشرو، علوم بهداشتی رقم ٢٩/٨٨ میلیارد دلار را از آن خود کرده است. بودجه پژوهشی علوم زیستی و زیست پزشکی ١۶/۵۶ میلیارد دلار است. رشته های مهندسی با تمام زیر مجموعه ها ١۴/٢٨ میلیارد دلار،  علوم کشاورزی ٣/۵۵ میلیارد دلار،  و علوم زمین و علوم جوی و اقیانوس شناسی بر روی هم ٣/٣٠ میلیارد دلار  است. در سال ٢٠٢٠، سایر رشته ها که بودجه های پژوهشی آن ها از یک میلیارد دلار بیشتر بود می توان به کامپیوتر و علوم اطلاعات با ٢/٩۵ میلیارد دلار، فیزیک با ٢/۴۶ میلیارد دلار، شیمی با ٢ میلیارد دلار، آموزش با ١/۶٢ میلیارد دلار و روانشناسی با ١/٣٣ میلیارد دلار اشاره کرد.