پلی دیگر از «تاریخ شفاهی به تاریخ کتبی» با مروارید اندیشه

به گزارش لیزنا یر اساس اعلام روابط عمومی سازمان استاد و کتابخانه ملی، اسناد ملّی ایران به مناسبت گرامی‌داشت هشتادمین سالگرد تأسیس کتابخانه ملّی، یکی از ماندگارترین و نفیس‌ترین تاریخ‌های شفاهی را تحت عنوان «مروارید اندیشه: مصاحبة تاریخ شفاهی با استاد اسماعیل سعادت» منتشر کرد تا پلی دیگر از پل‌های «تاریخ شفاهی به تاریخ کتبی» را به ثمر نشانده باشد.

بی‌شکّ، نام اسماعیل سعادت، از ماندگارترین نام‌ها در عرصة زبان و ادب معاصر ایران زمین است و نثر فارسی معاصر، بسیاری از آراستگی‌های خود را وامدار این استاد فرزانه است. این کتاب به دلیل بیان سیر پیشرفت فنّ ویرایش در صنعت چاپ و نشر، شیوه‌های ترجمة آثار ادبی و فلسفی، ضرورت دانشنامه‌نگاری و فعالیت‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حائز اهمیت است.

مشخّصات کتاب به شرح ذیل است:

•      مروارید اندیشه: مصاحبة تاریخ شفاهی با استاد اسماعیل سعادت/ مصاحبه، تدوین و تحقیق: پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکدة اسناد، 1396. 220 ص. نمونه: مصوّر. شابک: 1-491-446-964-978

کتاب حاوی فصول و مطالب ذیل است:

- مقدّمه [پدیدآور]: ۱) شکل‌گیری واژة دانشنامه، ۲) ویژگی‌های دانشنامه، ۳) پیشینة دانشنامه‌نگاری در ایران، ۴) دانشنامة زبان و ادب فارسی، ۵) اسماعیل سعادت، ۶) دربارة‌ این کتاب، ۷) شیوة‌ تنظیم مطالب، ۸) نکات کتاب (ص 13- 20 )»،

- فصل اوّل: خانواده، مکتبخانه، و مدرسة ابتدایی: ۱) خانواده، ۲) موقعیّت خوانسار، ۳) مکتبخانه، ۴) مدرسة ابتدایی، ۵) پی‌نوشت‌ها  (ص 2۱- 40)؛

- فصل دوم: دبیرستان، دانشسرا، و فراگیری زبان فرانسه: ۱) دبیرستان، ۲) دانشسرای مقدّماتی، ۳) فراگیری زبان فرانسه، ۴) ششم ادبی، ۵) پی‌نوشت‌ها (ص 31- 40)؛

- فصل سوم: آغاز تحصیلات دانشگاهی و انتشار نخستین ترجمه‌ها: ۱) تحصیل در دانشگاه تهران، ۲) خاطرات دانشگاه، ۳) تدریس در دبیرستان، ۴) نخستین ترجمه، ۵) ترجمه‌های دهة چهل، ۶) انتشار ترجمه‌ها در دهة شصت و هفتاد، ۷) آثار در دست انتشار، ۸) پی‌نوشت‌ها (ص 41- 52)؛

- فصل چهارم: فنّ ترجمه و متون فلسفی: ۱) انتخاب آثار جهت ترجمه، ۲) نکات ترجمه، ۳) ویژگی‌های ترجمة خوب، ۴) ترجمة‌ متون فلسفی، ۵) فنّ ترجمه در دوران معاصر، ۶) پی‌نوشت‌ها (ص 53- 62)؛

- فصل پنجم: بنگاه ترجمه و نشر، مؤسسة فرانکلین و فنّ ویرایش: ۱) همکاری با بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۲) ویراستاری در مؤسّسة انتشارات فرانکلین، ۳) مرکز نشر دانشگاهی، ۴) فنّ ویرایش، ۵) پی‌نوشت‌ها (ص 63- 74)؛

- فصل ششم: رشتة زبان‌شناسی، فرهنگستان ادب و دانشنامة زبان فارسی: ۱) تحصیل در رشتة زبان‌شناسی، ۲) فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۳) اندیشة تدوین دانشنامة ‌زبان و ادب فارسی، ۴) مشکلات دانشنامه، ۵) ویژگی مقاله‌های دانشنامه، ۶) هیئت اجرایی دانشنامه، ۷) پی‌نوشت‌ها (ص 75- 88)؛

- فصل هفتم: فرهنگ آثار (ترجمه‌ای) و فرهنگ‌های معاصر: ۱) اندیشة ترجمة ‌فرهنگ آثار، ۲) اعضای هیئت علمی فرهنگ آثار، ۳) ویژگی‌های فرهنگ آثار، ۴) ترجمه و ویرایش مقاله‌های فلسفی، ۵) فرهنگ‌های معاصر، ۶) توصیه به مترجمان و ویراستاران جوان، ۷) پی‌نوشت‌ها (ص 89- 98)؛

- کارنامه: ۱) کتاب‌ها (ترجمه)، ۲) کتاب‌ها (تألیف)، ۳) مقاله‌ها (نشریات: تألیف)، ۴) مقاله‌ها (نشریات: ترجمه)، ۵) مقاله‌ها (فرهنگ آثار: ترجمه) (ص 99- 196)؛

- گزیدة تصاویر (ص 197- 208)؛ نمایه‌ها: ۱) کسان، ۲) جای ها (ص 209- 214)؛ کتابنامه (ص 215- 220).

این اثر، حاصل تحقیق و تلاش قابل تحسین و ارزشمند تاریخ‌نگار دقیق و برجستة اسناد ملّی ایران «سرکار خانم پیمانه صالحی» است. پیمانه صالحی علاوه بر ارائة مقاله و سخنرانی در همایش‌های تاریخ شفاهی و برگزاری کارگاه آموزشی، طرّاحی و تدوین‌ «نحوه آرشيو شنيداري به روش ديجيتالي»، «دستورالعمل‌های انجام مصاحبه با شخصیت‌های فرهنگی و علمی»، «مسائل حقوقی در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» و ... در کارنامه‌اش دارد. از این پژوهشگر تاکنون نزدیک به 40 عنوان مقاله و ۵ جلد مصاحبه‌های تاریخ شفاهی بزرگان علمی و فرهنگی کشور از جمله: دکتر عبّاس حرّی، کامران فانی، پوری سلطانی و احمد سمیعی گیلانی منتشر شده است. 

تاریخ شفاهی به عنوان منبع اطلاعاتی دست اوّل، مرجع و منبع بسیار مهمّی برای تدوین بسیاری از تاریخ‌های مکتوب هر ملّت و کشوری است. بر این اساس، اسناد ملّی ایران از سال 1372 با تأسیس ادارة‌ آرشیو شفاهی، این فعّالیّت را آغاز نموده و مصاحبه با شخصیّت‌های مؤثّر علمی، سیاسی، فرهنگی، و هنری معاصر را در دستور کار خود قرار داده، که مصاحبه با مترجمان، ویراستاران و زبان‌شناسان از آن جمله است. با تدبیر و اندیشة دست‌اندرکاران اسناد ملّی ایران، کتاب‌های متعدّدی در این زمینه منتشر شده، که: ۱) تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر: دورة ‌پهلوی دوّم: 4 جلد، 2) از کاخ‌های شاه تا زندان‌های سیبری: خاطرات غلامحسین بیگدلی، 3) سرو سربلند: خاطرات پوری سلطانی، 4) یادمانه‌هایی از حزب تودة ایران: خاطرات دکتر ناصر اویسی، 5) مرا ببخش مادر: خاطرات دکتر علی طاهرزاده از سال‌های اسارت در شوروی، 6) کالیما: خاطرات اسارت دکتر حسنعلی پورحسنی از سیبری، 7) دُرّ دانش: مصاحبة تاریخ شفاهی با دکتر عبّاس حرّی، 8) شمع خرد: مصاحبة تاریخ شفاهی با کامران فانی، ۹) نامة روزگار: مصاحبة تاریخ شفاهی با نصرت‌الله خازنی، 10) گوهر نشان ادب: مصاحبة تاریخ شفاهی با احمد سمیعی گیلانی، 11) از متن تا نقش: خاطرات دکتر سیروس پرهام نخستین رئیس آرشیو ملّی ایران و ... اشاره کرد.

پژوهشگران، سازمان‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی جهت تهیّة این اثر و سایر منشورات این سازمان، می‌توانند به ساختمان کتابخانه ملّی ایران مراجعه و یا با شماره 81623315 تماس حاصل نمایند.