داخلی
»اخبار کتاب
ما فارسی‌دان نیستیم بلكه فارسی خوان هستیم
به گزارش لیزنا، در ابتدای این نشست، ابوالفضل حری گفت: صحبت درباره آسیب شناسی ترجمه متون ادبی این سوال را ایجاد می كند كه ارزیابی كیفیت ترجمه متون ادبی تا چه اندازه ای نیاز است. در بازار نشر می بینیم كه یك كتاب از سوی چند ناشر یا چند مترجم منتشر می شود. خانه كتاب می تواند به عنوان یك متولی این اوضاع را نظامند كند.
وی با بیان اینكه اصول حاكم بر متون ادبی جدا از سایر متون نیست، گفت: از نظر اصول هیچ فرقی نمی‌كند كه ما متن اقتصادی ترجمه می‌كنیم یا متن سیاسی؛ متن ادبی ماهیت و ویژگی های درونی دارد و ذهنی است. جان مایه و روح اثر ادبی می طلبد كه علاوه بر اصول كلی به موضوعات دیگر هم توجه كند. سبك، متون ادبی را از سایر متن ها جدا می كند. به گفته مونا بیكر؛ سبك اثر انگشت نویسنده است. با این وجود آیا مترجم هم مانند نویسنده دارای سبك است یا خیر؟ به نظر می آید مترجم هم صاحب سبك است.
حری بیان كرد: ضرورت و نیاز ارزیابی ترجمه ها به ویژه ترجمه های ادبی احساس می شود و صحبت درباره ترجمه یك اثر از سوی مترجمان مختلف نیز باید جدی گرفته شود. در نشست هایی كه درباره ترجمه یك اثر برگزار می شود بیشتر درباره نویسنده اثر صحبت می شود تا مترجم آن. درحالی كه باید در مورد مترجم نیز صحبت و گفت و گو شود. اما مترجم بنابر دلایل ایدئولوژیك دیده نمی شود و در پشت جلد كتاب اسم مترجم ریز نوشته می شود. برگزاری نشست هایی از این دست به بررسی و شناخت جایگاه مترجم كمك می كند.
وی بیان كرد: زمانی كه درباره ادبیات داستانی صحبت می‌كنیم، درباره داستان كوتاه و رمان حرف می‌زنیم كه من نام آن را متون روایی می‌گذارم. هر آنچه كه داستانی را برای ما تعریف می كند متون روایی است. الگوی ارتباط روایی مولفه هایی همچون مولف واقعی، نویسنده واقعی، مولف مستتر و مولف ضمنی دارد.
حری گفت: اولین خواننده واقعی متن، مترجم است. وقتی مترجم متنی را ترجمه می كند آن را از بافت خود جدا می كند در این صورت آن متن خواننده جدیدی پیدا می كند. ترجمه ادبی فقط انتقال فاكتورهای متون ادبی نیست و كار ما هم پیدا كردن خطاهای مترجم نیست.
وی با بیان اینكه مترجم باید فارسی آموزش ببیند، گفت: در انتقال متن از یك زبان به زبان دیگر موضوعی به نام فرهنگ وجود دارد و مترجم علاوه بر اینكه باید با زبان مبدا آشنایی داشته باشد باید زبان مقصد را نیز كامل بشناسد. در ترجمه متون ادبی فرهنگ نقش بسزایی دارد هر متن ادبی در محیط مقصد خودش حیات تازه پیدا می‌كند. مترجم فارسی باید فارسی آموزش ببیند. ما فارسی‌دان نیستیم بلكه فارسی خوان هستیم.
حری عنوان كرد: در ترجمه متون ادبی سبك دارای اهمیت است و مترجم‌های خوب ما خودشان صاحب سبكاند، در اینجا این سوال مطرح می‌شود كه اگر مترجم صاحب سبك است پس سبك نویسنده چه می‌شود؟ در پاسخ باید گفت در ترجمه متون ادبی اصطلاحی به نام دو نوازی داریم، به نظرمن ترجمه متون ادبی همنوازی نواخت مترجم و نواخت نویسنده است، به عبارتی ترجمه سبك، انتقال سبك نویسنده از طریق و به واسطه زبان مترجم است؛ ترجمه همنوازی دو سبك و سیاق است.
در ادامه بلوری با ارائه سه دسته بندی از متن گفت: متن هایی كه تمركزشان بر روی محتوا است؛ در این متن ها مترجم اطلاعات را انتقال می دهد مانند كتاب های درسی. دسته دوم متن های ترغیبی است؛ در این متن ها هدف ایجاد واكنش و دریافت پاسخ از مخاطب است؛ مانند تبلیغات. دسته سوم متن هایی تمركزشان بر روی فرم است. ترجمه ادبیات در دسته سوم متن ها قرار می گیرد. در ترجمه ادبیات تنها انتقال اطلاعات و محتوا كافی نیست؛ كار مترجم ادبی این است كه علاوه بر انتقال محتوا روی فرم هم تاكید كند.
وی بیان كرد: موضوع ما در این جلسه ترجمه‌هایی است كه آن كیفیت لازم را ندارند؛ در بسیاری از موارد مترجمان در انتقال محتوا دچار مشكل می شوند و تسلط به زبان ندارند و محتوا را درك نمی كنند.
بلوری بیان كرد: برای ارزیابی ترجمه متون ادبی باید معیارهایی همچون انتقال درست معنا را در نظر بگیریم. اشتباهات همیشه در ترجمه وجود دارد و هیچ كس نمی تواند ادعا كند ترجمه ای بدون ایراد انجام داده است. مصداق آن زمانی است كه وقتی كتاب تجدید چاپ می شود لیستی از اصلاحات را تحویل انتشارات می دهیم. معیار دیگر، فارسی نویسی درست است كه بسیار اهمیت دارد. حجم زیادی از ایرادات كتاب ها ایراد ویرایشی است كه در اكثر ترجمه دیده می شود.
این استاد دانشگاه بیان كرد: معیارهایی وجود دارد كه ترجمه ادبی را از اشكال دیگر ترجمه متمایز می كند؛ یكی از این مولفه ها، سبك است. انتقال سبك در ترجمه ادبی بسیار مهم است. در ادبیات چگونه گفتن مهم است مترجمی كه نمی تواند سبك نویسنده را انتقال دهد لطمه بزرگی به كار نویسنده می زند. كوتاه و بلندی جمله ها یكی از ویژگی ها سبك ها است كه نویسنده ممكن است به دلایل گوناگون از این سبك استفاده كند. مترجمی كه از پس جملات بلند نویسنده بر نمی آید و آن ها را به جملات كوتاه تبدیل می كند از سبك نویسنده بر نمی آید.
وی سیاق متن را از دیگر مولفه های تمایز ترجمه ادبی از اشكال دیگر ترجمه دانست و گفت: مترجم باید بر مبنای متن اصلی كتاب را ترجمه كند. لحن متن، زبان متن و انتقال عناصر فرهنگی از دیگر مولفه های ترجمه های ادبی است. مترجم گاهی در متن توانسته لحن را بیان كند و در جاهایی از عهده این كار بر نیامده است. معمولا مترجم متن را به زبان روز جامعه خود بر می گرداند مگر به دلایلی بخواهد از زبان دیگر استفاده كند.
بلوری عنوان كرد: مترجم باید دو فرهنگی باشد و دو زبانه بودن به تنهایی كافی نیست. بازی‌های زبانی نیز اهمیت دارد كه اصولا ترجمه ناپذیر است و مترجم باید با خلاقیت خود بازی‌های زبانی را ترجمه كند. ترجمه گویش نیز در ترجمه متون ادبی اهمیت دارد. این موضوعات عواملی هستند كه باید سنجیده شود تا یك ارزیابی از یك ترجمه به دست آوریم.
وی با بیان اینكه آموزش برای نقد ترجمه از آموزش ترجمه متن ادبی آسان‌تر است، گفت: از كلاس‌های ترجمه ادبی مترجم متون ادبی بیرون نمی‌آید، به نظر من مسائل نقد آموزش‌پذیری بیشتری نسبت به آموزش ترجمه متون ادبی دارد.
در پایان این نشست، محمدرضا اربابی گفت: هدف این نشست این است كه در یك برنامه یك‌ساله به این برسیم كه بتوانیم آثار منتشر شده را از نظر ترجمانی و كیفیت ارزش‌گذاری كنیم تا این اتفاق كمكی برای خواننده‌ها باشد. آیین نامه اهل قلم بازنگری شد و انجمن صنفی مترجمان نیز نظرات خود را اعلام كرد و حركت آیین‌نامه اهل قلم این است كه از سطح كمیت‌گرایی به سمت كیفیت گرایی برود. این اتفاق نشان می دهد كیفیت موضوعیت پیدا می‌كند.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.