معرفی و نقد کتاب پیرمرد و دریا

بر ماسه­‌های ساحل زیبا و بکر مکران، تنها بندر اقیانوسی ایران با چشم‌اندازی از تلاش ماهیگیران در خلیج چابهار قدم می‌زدم. ماهیگیران را می‌دیدم که در انواع لنج‌ها و قایق­‌ها نشسته و مشغول­‌اند. متعجب بودم که چگونه روزهای زیادی را در دریا سفر کرده و تورهای صیادی خود را در اعماق دریای عمان رها می­‌کنند؟ از پیر گرفته تا جوان هرکسی مشغول کاری بود و ایمان داشتند که امروز دیگر بخت با آنان یار خواهد بود، و من باز متعجب از این همه امید. مهر ماه بود که وارد ترم آخر ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی شده بودم. در یکی از روزهایی که با استاد کلاس درس سمینار تحقیق داشتیم، ایشان ما را به نقد کتابی تکلیف کردند چند روزی نگذشت که یکی از دانشجویان برای امانت بردن کتابی به کتابخانه آمد نام آن کتاب پیرمرد و دریا بود تا آن لحظه نام کتاب را نشنیده بودم. بسیار جستجو کردم اما گزینه‌ای بهتر از پیرمرد و دریا پیدا نکردم زیرا تجربه دیدن تلاش روزانه ماهیگیران را داشتم شروع به خواندنش و پی بردن به اینکه با نقد این کتاب می‌توانم گوشه‌ای از زیبایی دریا، تلاش و امید را به رشته­‌ی­ تحریر درآورم، پس با اطمینان همین کتاب را انتخاب کردم.

درباره نویسنده پیرمرد و دریا:

ارنست همینگوی در ۲۱ ژوئیه ۱۸۹۹ در اوک پارک ایالت ایلینوی آمریکا متولد شد. وی از نویسندگان برجسته معاصر ایالات متحده آمریکا و برنده جایزه نوبل ادبیات است. او در تاریخ ۲ ژوئیه ۱۹۶۱ میلادی درگذشت. از آثار او می­توان به سه داستان و ده شعر(1923)، در امتداد رودخانه به سمت درختها (1950)، برنده هیچ نمی‌برد(1933) اشاره نمود.

پیرمرد و دریا

پیرمرد و دریا داستان کوتاهی است از همینگ­وی نویسنده مشهور آمریکایی، این کتاب در کوبا نوشته شد و در سال 1952 به چاپ رسیده است. این داستان کوشش و تلاش یک پیرمرد ماهی­گیر کوبایی به نام سانتیاگو را در دریاهای دور برای به دام انداختن یک نیزه ماهی بزرگ در روزهای متمادی شرح می‌دهد که درنهایت با وجود ویژگی­هایی همچون طمع، شجاعت و استقامت شکست می­‌خورد. کتاب پیرمرد و دریا کوتاه مفید و باارزش است به گفته نویسنده این کتاب می­‌توانست بیش از هزار صفحه باشد داستان شخصیت‌­های زیادی ندارد و این از ویژگی‌­های آن است و ویژگی بارزتر داستان دقیق نشان دادن شخصیت‌ها و مکان­‌های وقوع داستان است. زیبایی دریا در داستان آنقدر هنرمندانه به تحریر قلم در می‌­آید که به سادگی قابل تصور است. داستان کاملا واقع‌گرایانه، قابل ادراک و باورپذیر است. سانتیاگو پیرمرد ماهی­گیر، بااراده و خستگی‌ناپذیر داستان است که هیچ‌گاه ناامیدی را قبول نکرد.

در بخشی از کتاب درباره سانتیاگو می‌خوانیم: پیرمرد همه چیزش پیر بود، مگر چشمانش که به رنگ دریا بود و شاد و شکست ناپذیر. ارنست‌همینگ­وی کتاب خود را این‌گونه معرفی می‌کند شما هیچ کتاب خوبی پیدا نمی­‌کنید که نویسنده­اش پیشاپیش و با تصمیم قبلی نماد یا نمادهایی در آن وارد کرده باشد، من کوشش کردم در داستانم یک پیرمرد واقعی، یک پسر بچه واقعی، یک دریای واقعی خلق نمایم. همینگ­وی می­‌گوید دشوارترین کار نویسنده پیدا کردن و روی کاغذ آوردن یک جمله راست است.

 زمانی که نام کتاب را می‌بینیم داستانی ساده و سطحی به نظر می‌رسد اما هر چه بیش­تر در کلمات کتاب غرق می‌شویم به عمق زیبایی و پرمفهوم بودن کتاب پی می‌بریم. یکی از نکات جالب راجع به این کتاب این است که نویسنده از تمام پیچ و خم ماهیگیری، که محور اصلی داستان است آگاه بوده، و به همه آن‌ها مسلط است، و این از امتیازات یک نویسنده محسوب است. نویسنده در طول داستان، سعی کرده که با آوردن جزئیات، خواننده را با خود همراه کند و ترتیبی دهد که خواننده خود را در بخش‌های مختلف داستان ببیند چیزی که هر مخاطب می‌تواند از داستان دریافت کند تلاش برای رسیدن به هدف، داشتن امید و اراده­ای قوی در هر شرایطی است. در بخشی­ از داستان می­‌گوید: انسان واقعی ممکن است نابود شود ولی هرگز شکست­ نخواهد خورد.

 ماهی­گیر تنهایی به خلیج رفت زیرا یقین داشت بهترین یاری‌دهنده و همراه خودش است. پیرمرد به دنبال تغییر و دگرگونی بود به دنبال اثبات اراده خود به مردم. از نگاه برنارد برنسون: همینگ­وی یک هنرمند واقعی است اما هر اثر هنری سمبل و ثقیل می‌تراود این شاهکار کوتاه، اما نه کوچک، نیز چنین است. در بهترین توصیف­های همینگ­وی هیچ عنصر زایدی وجود ندارد. برخی از نویسندگان معتقدند که پیرمرد و دریا بهترین نوشته همه ما است.

مشخصات اثر:

ارنِست میلر هِمینگوی. «پیرمرد ودریا» تهران: نیل، ۱۳85.

درباره نویسنده این متن:

فریده ده مرده، 40 ساله، ساکن چابهار، کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی از دانشگاه شهید بهشتی تهران و کارمند دانشگاه دریانوردی و علوم‌دریایی چابهار. نقد این کتاب از آخرین، تحقیقات بنده در دوران دانشجویی است.