ایالات متحده آمریکا در صدر جدول خود استنادی نشسته است

 استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز و بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اعلام این خبر به لیزنا گفت:  استناد یکی از شاخص های معتبر سنجش و اندازه گیری است. پر استناد بودن پژوهشگر نشانه ای از دستیابی وی به دستاورد های مهم علمی است. تعداد دفعات استناد به آثار علمی یک پژوهشگر، نفود و تاثیر وی را در عرصه های علمی نشان می دهد.

دکتر جعفر مهراد افزود:  عدم استناد به آثار یک نویسنده به این معنی است که نتایج مطالعات و پژوهش های وی که عمدتا در قالب مقاله های علمی منتشر می‌شود اثر بخش نیست و در توسعه و پیشرفت دانش حوزه سهم قابل توجهی ندارد. برعکس، اگر نویسنده ای صدها بار مورد استناد قرار گیرد، این احتمال وجود دارد که پژوهش هایی را که وی انجام داده است از اهمیت زیادی برخوردار باشند. مگر اینکه، آثاری را که وی دست به انتشار آن ها می زند به عنوان رفرانس های خود تلقی کند که در این صورت به آن خود استنادی گویند.

وی گفت: در روز های اخیر مطلبی در PLOS Biology منتشر شده است که در آن بررسی های خود استنادی میان ۱۰۰،۰۰۰ پزوهشگر پراستناد نشان می دهد که بعضی از این نویسندگان پر استناد بیشتر به آثار خود و نویسندگانی که در تحقیقات علمی با یکدیگر همکاری می کنند، استناد می دهند.

او ادامه داد:  در این بین، موقعیت Oleg Mikhailov که در رشته شیمی تجزیه تحقیق می کند سخت  تامل برانگیز است. این نویسنده بین سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ میلادی ۹۸ استناد دریافت کرده است که بیش از ۹۴ درصد استناد ها از خود و یا از نویسندگان همکار این پزوهشگر است.

 داده های موجود در این بررسی جنسیت پژوهشگران را به روشنی مشخص نمی کند. بسیاری از نویسندگان تنها به ارایه نخستین حرف اول نام خود بسنده کرده اند. در بین تعداد ۲۵ نویسنده پراستناد، که تمام این نویسندگان بیش از ۶۸ درصد استناد ها را از درون سازمان خود دریافت کرده اند، تنها یک نویسنده زن است.

 در مجموع، ۲۵۲ نویسنده در بین ۱۰۰،۰۰۰ پزوهشگر پراستناد، حداقل ۵۰ درصد استناد ها را از خود و یا از نویسندگان همکار خود دریافت کرده اند.

دکتر مهراد تاکید کرد:  در بین این نویسندگان، تعداد ۴۴ پژوهشگر به ایالات متحده آمریکا تعلق دارد که این کشور را در بحث خود استنادی در صدر جدول نشانده است. ژاپن، روسیه، ایران و بریتانیا به ترتیب با ۲۰، ۱۸، ۱۴ و ۱۲ نویسنده در مرتبه های بعدی قرار دارند.

 سپس، ایتالیا با ۱۱، چین و آلمان هر کدام با ۱۰، کره‌جنوبی با ۸، اسپانیا و استرالیا هر کدام با ۷، هند، جمهوری چک و کانادا هر کدام با ۶، مصر، ترکیه و فرانسه هر کدام با ۵، و رژیم صهیونیستی و تایوان هر کدام با ۴ نویسنده پراستناد که حداقل ۵۰ درصد استناد های آنان خود استنادی بوده و یا توسط نویسندگان همکار  صورت گرفته است، در رتبه های بعدی دیده می شوند.

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز بیان کرد: گرچه پژوهشگران  آمریکا از نظر خود استنادی پر تعداد می باشند، اما محاسبه درصد میانه خود استنادی در مقاله های این پایگاه، جایگاه کشور ها را متفاوت نشان می دهد.

درصد میانه خود استنادی در بین ۲۰ کشور به این ترتیب است: اوکراین ۳۱/۷ درصد، ایران ۲۷/۹ درصد، روسیه و رومانی هر کدام ۲۳/۷ درصد، جمهوری چک ۲۰/۳ درصد، لهستان و اسلوونی هر کدام ۱۹/۹ درصد، پرتغال ۱۹/۷ درصد، اسلواکی ۱۹/۶ درصد، مصر ۱۹/۵ درصد، شیلی ۱۹/۲ درصد، تایلند و بلغارستان هر کدام ۱۸/۹ درصد، برزیل ۱۸/۷ درصد، پاکستان ۱۸/۶ درصد، قبرس ۱۷/۶ درصد، مجارستان ۱۷/۵ درصد، مکزیک ۱۷/۴ درصد، و عربستان سعودی ۱۷/۳ درصد.

 مهراد توضیح داد: وقتی به رشته های پژوهشی نگاه می کنیم می بینیم که در رشته فیزیک بیشترین نویسندگان پر استناد حداقل ۵۰ درصد استناد ها را از خود و یا از نویسندگان همکار خود دریافت کرده اند. الب۵، نرخ بالای خود استنادی الزاما دلالت بر خود شیفتگی علمی ندارد. مقالات فیزیک معمولا توسط چندین نویسنده منتشر می‌شود که در نهایت منجر به نرخ بالای خود استنادی می شود.

دکتر مهراد اظهار داشت: بنابراین، خود استنادی همیشه دلالت بر پژوهش های علمی ضعیف ندارد. اگر نویسنده ای در رشته خود هم اثر بخش و هم مولد باشد می توان استدلال کرد که این نویسندگان نه تنها به آثار خود استناد می کنند، بلکه نتیجه تحقیقات آنان توسط سایر نویسندگان نیز مورد استناد قرار می گیرد.

 اما، وقتی درصد بالای استناد همواره از خود نویسنده باشد، برجستگی و یا برتری علمی وی به طور تصنعی  و به مقدار زیاد افزایش می یابد.

او در پایان گفت: بسیاری از دانشگاه ها از جمله دانشگاه های ایران به استناد به عنوان نشانه ای از اثر بخشی و نفوذ نویسندگان اعتماد کرده و از داده های استنادی برای ارتقا به ویژه برای پرداخت پاداش استفاده می کنند.