خطر گم‌شدگی هویت تاریخی و ضرورت توجه به آرشیوهای خانوادگی

 به گزارش لیزنا، در ابتدای این نشست، دکتر محمد زره‌ساز دبیر علمی کنگره پنجم گزارش مبسوطی از اقدامات کمیته علمی کنگره ارائه داد. 

وی خواستار ارائه راه‌حل‌های علمی توسط آرشیویست‌‌ها و متخصصان حوزه آرشیو در رابطه با حفاظت و ساماندهی اسناد و منابع دیداری شنیداری مردم در زندگی شخصیشان شد و عنوان کرد که این خطر وجود دارد که در آینده بسیاری از خانواده‌ها نتوانند اسناد و مدارکشان را در فضای دیجیتال بازیابی کنند.

در ادامه دکتر عزیزی دبیر نشست آرشیو در پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات ضمن تشکر از سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی برای میزبانی این نشست عنوان کرد: از دومین کنگره موضوع آرشیو وارد کنگره شد و در سه دوره گذشته تلاش بر این بود که به مباحث مختلف در رابطه با آرشیوها و دانشجویان این رشته توجه شود.

وی افزود: ما هنوز متأسفانه نتوانسته‌ایم ایده‌ها و تجربه‌های آرشیویست‌ها را در کنگره و در سطح جامعه علمی به خوبی عرضه کنیم. ما در رشته‌ و حرفه‌مان نیز متأسفانه بدون اینکه به دنبال نظرپردازی باشیم نظر می‌دهیم و تجربیات آرشیویست‌های باتجربه نیز با بازنشستگی آنها در دسترس نیست. امسال موضوع پنل ما آرشیو مردمی است و آرشیوها از سازمان‌های نگهدارنده خارج شده و با مردم در حال تعامل هستند.

دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی مدیر اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی آرشیوها را به چند دسته تقسیم کرد: آرشیوهای شخصی، آرشیوهای خانوادگی، آرشیوهای خاندانی و آرشیوهای مردمی و مجموع اینها را جزء آرشیوهای انسانی قرار می‌دهیم.

وی در عین حال اذعان کرد که در این زمینه توافق نظر وجود ندارد.

دکتر حسن‌آبادی افزود: نوع نگهداری و حفاظت آرشیوهای خانوادگی متفاوت است و در دنیا تجارب متنوعی در این زمینه داریم. تجربه ما در مرکز آستان قدس رضوی در یک دهه اخیر نشان می‌دهد مردم ما به آرشیوها علاقه‌مندند و به دنبال آنچه علاق دارند می‌روند. بیشترین مراجعه ما در سال‌های اخیر برای شجره بوده است تا سابقه خانوادگی خود را مشخص کنند. در سال‌های اخیر افزایش زیادی در تولید اسناد شخصی هستیم و از این رو اهمیت آرشیوهای شخصی و خانوادگی افزایش یافته است. همچنین شکل و قالب اسناد شخصی همانند نامه‌ها و عکس‌ها تغییر پیدا کرده است. اگر ابزارهایی همچون موبایل خراب شود بیشتر به خاطر از بین رفتن عکس‌ها و اسناد الکترونیکیمان ناراحت می‌شویم. در آینده ممکن است بسیاری از اسناد قابل بازیابی نباشند و از بین بروند. بسیاری از اسناد ما بر روی اینترنت است و اگر روزی به در آینده به اینترنت دسترسی نداشته باشیم ممکن است دیگر تاریخ هم نداشته باشیم. به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنم در ده بیست سال آینده با گسست و گم‌شدگی هویت تاریخی مواجه شویم. اینکه آرشیوهای بزرگ تا چه میزان به این مسائل توجه می‌کنند و برایشان اهمیت دارد نکته حیاتی است. تأسیس انجمن آرشیویست‌ها هم می‌تواند کمک کند تا این مباحث مهم را به شکل علمی طرح و دنبال کرد.

دکتر الهه محبوب از کارشناسان آرشیو آستان قدس رضوی گزارشی از آرشیوهای خانوادگی در این مرکز ارائه داد.

 وی به مصاحبه با خانواده‌های قدیمی مشهد با تکیه بر خانواده‌های آستان قدس اشاره کرد. دکتر محبوب در گزارش خود عنوان کرد: در این پروژه خانواده‌هایی که شخصیت‌های مهمی داشته‌اند نیز مورد توجه بوده و پس از شناسایی با اعضای خانواده مصاحبه شده است. با 129 خانواده مصاحبه شده و این کار هنوز ادامه دارد. شجره‌نامه‌هایی نیز پس از مصاحبه‌ها از خانواده‌ها ترسیم شده است.

پس از این گزارش جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و حاضران دیدگاه‌های خود را در رابطه با ابعاد مختلف آرشیوهای خانوادگی بیان کردند.