کتاب «فلسفه علم فن آوری و جامعه» در نمایشگاه کتاب نقد و بررسی شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست کتاب «فلسه علم فن آوری و جامعه» با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر عبدالحسین خسرو پناه، نویسنده کتاب و معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی، و مهدی عاشوری، نویسنده کتاب و دکتری فلسفه علم، مدیر دفتر مطالعات و برنامه ریزی علوم عقلی معاونت علوم انسانی و رئیس دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی واحد علوم تحقیقات، روز شنبه 24 اردیبهشت 1401 در سرای علمی-فرهنگی دانشگاهی در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

در ابتدای نشست دکتر مهدی عاشوری گفت: کتاب فلسفه علم و فن آوری به عنوان کتاب برای دانشجویان دکتری با هدف توانمند سازی آن ها در حوزه علم و شناخت فناوری تدوین شده است.

عاشوری در ادامه این نشست به معرفی موضوع، اهداف و مخاطبان بخش های مختلف کتاب پرداخت و گفت: هدف آفرینش یک کناب دو واحدی و تدریس در کلاس های درسی نبوده است این کتاب در حوزه فلسفه علم و فناوری با دیگر کتاب های دیگر این حوزه تفاوت قابل توجهی داشته است.

وی در ادامه به اساس هدف گذاری کتاب که مخاطب آن دانشجویان و اساتید از رشته های مختلف هستند اشاره کرد و گفت: ما در این کتاب میخواهیم بگوییم علاوه بر تخصص دانشگاهی لازم است بر حمکرانی علم و حکمرانی آن در جامعه یک نگرش با توجه به بنیان های آن پیدا کنیم.  بحث های فلسفه علم فناوری و مباحث سیاست گذاری و جامعه شناسی در کتاب گنجانیده شده است.

وی ادامه داد: علم دچار اشتراک لفظی هست و وقتی ما از علم صحبت میکنیم مبانی مختلفی از آن به ذهن متبادر می شود که هنوز هم بار معنایی جدی را به همراه دارد. یکی از پرتکرارترین مفاهیمی که در قرآن کریم مطرح می شود علم و دعوت به علم آموزی و تفکر و شناخت جهان طبیعت هست و به همین دلیل مفهوم علم یکی از ارزشمندترین مفاهیم مطرح شده است. در خود تمدن اسلامی هم ما با شاخه های مختلف علوم و صنایع مواجه شدیم که اشتراکاتی با مفاهیم اولیه داشت و مواجه با جهان مدرن در این چند قرن اخیر و خود همین موضوع هم یک بار پزیتیویستی با دانش مدرن بود و شباهت ها و تفاوت هایی با مفاهیم اولیه در این علم داشت. وی تاکید کرد: لازم بود فراتر از کتاب های مرسوم نسبت به دیگر کتاب های موجود در این رشته پیش برویم. این کتاب در چهارچوب کاملا اسلامی در قالب پرسش محور سعی شده که پیش برود و همچنین ورودی در چهارچوب نگرش اسلامی برای تامل و تفکر باشد.

وی در پایان گفت: این کتاب از چهار بخش تشکیل شده دو بخش اول رویکردی مشابه با تاریخ کتاب های آموزه اسلامی دارد و در بخش دوم که شامل چهار درس هست و در واقع قلب کتاب نیز معرفی میشود به مباحث مربوط به معرفت شناسی علم پرداخته شده و همینطور فلسفه علوم طبیعی بر علوم انسانی را سعی کردیم نمایان کنیم. در دو درس بعدی کتاب به فلسفه و فناوری پرداخته ایم و این فصل فقط مختص به علوم مهندسی نیست و مرتبط با مباحث علم شناسی بوده و در واقع ارتباطش با زندگی انسان را نشان می دهد. در بخش پایانی هم سوالاتی در رابطه با مفاهیم ارتباط بین فلسفه و ارزش ها چه چیزی هست و همینطور اینکه رسالت دانشگاهیان در تغییرات اجتماعی چه چیزی هست مورد بررسی قرار گرفته است. تلاش ما بر این بوده که در هر درس حرف تازه ای برای مخاطب داشته باشیم و همینطور تلاش شد که این حرف ها مرتبط با نوآوری ها و جنبه های جدیدی از علم باشد.

در ادامه نشست خسرو پناه نویسنده کتاب در توصیف کتاب گفت: این کتاب در واقع اولین کتابی است که در کشور با رویکرد حکمت اسلامی و نگاه معرفت بومی در معارف اسلامی تدوین شده است. یک نقص مهمی که ما در حوزه دانشگاه ها داریم این است که علم را بدون فلسفه و  در اصل علم را بدون تاریخ فلسفه علم میخوانیم. در واقع تاریخ علم جزء فلسفه علم است و در علوم انسانی یا علوم فنی مهندسی و حتی پزشکی هم به همین صورت است.

وی در ادامه افزود: اگر مخاطبان فلسفه و تاریخ علم، فلسفه را نخوانند پزشک و یا دانشجوی ماهر و حاذقی نخواهند شد. در واقع دانش شناخت، رفتار شناسی و ذهن شناسی انسان با توجه به تجربیات آزمایشگاهی انسان صورت میگیرد بنابراین فلسفه نفسی، فلسفه ذهن، جزئی از فلسفه است و بی توجهی به فلسفه علم سبب خطاهای متفاوتی خواهد شد. در کشوری مثل روسیه هر دانشجویی که بخواهد دکتری شرکت کند باید رشته دانشگاهی، زبان آن دانشگاه و همینطور فلسفه را بلد باشد و به این نتیجه رسیدند که باید دانش را با فلسفه ادغام کنند در واقع ارتباط بین فلسفه و علوم را بیابند.

وی در ادامه تاکید کرد: ما باید مسائل فلسفه اسلامی مثل فلسفه انسان، فلسفه معرفت که ناظر به علوم فلسفی هستند را یک بازنویسی علمی روی آن انجام دهیم. البته یک سری چالش های علوم پزشکی، انسانی و فناوری وجود داردند که این چالش ها منشا فلسفی داشته اند برای همین لازم دیدیم یک کتاب درسی برای دانشجویان دکتری در حوزه علم فلسفی که به همه رشته های علوم پزشکی، انسانی و علمی مهندسی مرتبط است بنویسیم.

وی در ادامه گفت:  این کتاب نسبت فرهنگ با تکنولوژی، نسبت اخلاق با علم و تکنولوژی و نسبت اجتماع و فلسه را مورد بحث و بررسی قرار داده است. اگر دانشجوی مقطع دکتری بتواند این کتاب را بخواند یک نگاه کلان و فلسفی و جامع نگری نسبت به علم پیدا خواهد کرد.

وی افزود: اگر کتاب مطالعه، تدریس و فراگرفته شود ما گرایشی به دانشکده های موضوعی پیدا خواهیم کرد و همینطور رشته های بینا رشته ای در دانشکده های موضوعی تقویت خواهد شد. این اقدام علاوه بر دانش، مهارت را هم به ارمغان خواهد آورد که از پیوند بین دانش و مهارت حکمت رغم خواهد خورد.

خسرو پناه دلایل تالیف کتاب را ایجاد یک نگاه کاربردی، مهارت محور و بنیان محور نسبت به دانش بیان کرد . گفت: دغدغه ام در این کتاب این بود که دانش هایی مبتنی بر فلسفه شکل گیرد که بتواند نیاز حکمرانی را تامین کند و باعث ایجاد نگرش حکمرانی به کشور شده تا بتواند ضعف های داخلی را از بین ببرد.

گزارش: غزاله ورقائی