چهارمین محفل فهرستنگاران نسخ خطی برگزار شد

به گزارش لیزنا، چهارمین محفل فهرستنگاران نسخ خطی با همکاری مجمع کتابخانه های تخصصی استان قم (مکتا) در کتابخانه مسجد اعظم برگزار شد. در این محفل، که به مناسبت شناساندن گنجینه نسخ خطی کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی و تجلیل از 50 سال تلاش خالصانه استاد ابوالفضل عرب زاده فهرستنگار، کتابدار و مدیر کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی برگزار شد، آیت الله علوی بروجردی گفت: یکی از افتخاراتی که همه ما و حضرت آقای عرب زاده داریم این است که حافظ بخشی از مواریثی هستیم که از وجود مقدس آقا امام صادق (ع) برای ما مانده است.

وی همچنین با اشاره به این مطلب، بیان کرد: در مقام ابقاء کلمه دین، آقا امام صادق (ع) شخصیت بسیار نادر و فوق العاده ای است و لذا این حرف بسیار سنگینی است که مذهب ما را مذهب جعفری اثنی عشری و مذهب امامیه می گویند، و این را از وجود مقدس ایشان داریم و الان کتابخانه های ما پر است از این آثار، چه کتبی که اصل روایات را دارند و چه کتبی که در فقه، اصول، کلام، اخلاق و معارف، افراد در بیانات، کلمات و روایات ایشان تحقیق کرده اند.

آیت الله علوی بروجردی در ادامه افزود: این جلسه که توفیق شرکت پیدا کردیم، به حساب تجلیل از سرور بزرگوار جناب آقای عرب زاده است. من شاید بیش از 50 سال است که خدمت ایشان ارادت دارم. یادم هست در آغاز که قبل از انقلاب بود، کتابخانه دارالتبلیغ برپا شد. چندین نفر از آقایا ن بانی شدند و کتابخانه را برپا کردند؛ مرحوم آقایان کلاهی، کاغذیان و مرحوم حاج مجید پرکار.

وی گفت: در آن زمان یکی کتابخانه مسجد اعظم در ساختمان قدیمی بود که زیاد هم مجهز نبود و یکی هم کتابخانه فیضیه با فضای محدود بود که مرحوم آقای بروجردی بالاخانه مسجد اعظم را موقتاً در اختیار مدرسه فیضیه گذاشته بود که این کتابخانه جای مطالعه داشته باشند. زمانی که کتابخانه دارالتبلیغ سرپا شد، خیلی کتابخانه لوکس و مدرنی بود. به جز طلبه ها بچه ها و دانش آموزان هم به این کتابخانه می‌آمدند. در آن زمان در قم دانشگاه زیاد نبود، اما دبیرستانی ها خیلی زیاد به کتابخانه مراجعه می کردند. لذا کتابخانه بسیار شلوغ می شد و گاهی مجبور بودیم صبر کنیم تا صندلی خالی شود و استفاده کنیم.

آیت الله علوی گفت: عمده این استقبال در اثر مدیریت خاص جناب آقای عرب زاده بود. افراد که می‌آمدند ایشان با روی باز از همه استقبال می کرد و می پرسید که چه کتابی می خواهید، ایشان گاهی از اوقات کتابهای دیگری هم به آنها معرفی می کردند. با برخورد بسیار فوق العاده و زیبا افراد را به کتابخانه جذب می کردند.

وی گفت:  ما طلبه ها در حوزه عادت به کتابخانه رفتن داشتیم، اما دانش آموزان عادت نداشتند و این علاقه را ایشان با یک تدبیر بسیار فوق العاده در کتابخانه ایجاد می کردند. بعد از آن هم که کتابخانه مدرسه مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی، (جایی که الان مدرس و مرکزیت حوزه است و این مدرسه مبارکه مرکز تدریس دروس آزاد حوزه است) به همت مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی برپا شد، جناب آقای عرب زاده مدیریت کتابخانه را برعهده داشتند و مثل گذشته امانتدار بسیار شایسته ای در این جهت بودند که مورد عنایت مرحوم آقای گلپایگانی و مرحوم آیت الله العظمی صافی بودند.

آیت الله العظمی بروجردی گفت:ایشان عمری را در خدمت علم و کتاب و در خدمت میراث مکتوب شیعه گذراندند و این مسئله را توفیق بسیار بزرگی برای ایشان برشمردند که خداوند این عنایت را به ایشان داشتند و الحمدلله در این کار و در هر کاری که در این حوزه انجام دادند، موفق بودند. کارهای ایشان همه حوزوی بوده، هر کار که در این حوزه بر عهده داشتند به خوبی و با تدبیر تام از عهده برآمدند.

وی گفت: با توجه به اینکه همه ما در کارهای خود، آقا حجت بن الحسن (عج) را ولی نعمت خود می دانیم و همه به عنوان خادمان و خدمتگزاران ایشان کار می کنیم، حضرت آقای عرب زاده یکی از خدمتگزاران صدیق این آستان هستند. من برای ایشان آرزوی طول عمر و توفیقات بیشتر دارم و باز هم تشکر ویژه می کنم از اساتید و بزرگانی که از راه دور تشریف آوردند.

در ادامه آیت الله سیدجواد گلپایگانی درباره اهمیت امر کتاب و کتابخانه صحبت کرد و افزود: خدماتی که در این چند سال اخیر در حوزه علمیه درمورد کتاب و کتابخوانی انجام شده، بسیار ارزشمند و قابل تقدیر است و با زحمت آقایان مراجع و علما، در حال حاضر قم مجموعه ای از کتابهای خطی نفیس دارد که مورد استفاده دانشمندان و بزرگان و اهل فضل هست و شاید کمتر جایی باشد که اینگونه کتابها را به این نحو جمع آوری کرده باشند. البته برخی کتابخانه های بزرگی خارج از کشور یا در داخل هست مثل کتابخانه ملی و سایر کتابخانه ها.

وی با تأکید به اینکه امروزه وسایل جدیدی که در امر کتاب و کتابخانه در اختیار فضلا و دانشمندان و استفاده کنندگان هست، با گذشته بسیار متفاوت است، گفت: در گذشته بیشتر به کتاب و مطالعه اهمیت می دادند و بررسی کتاب از نزدیک وجود داشت، اما امروز با وجود وسایل جدید این مسئله بسیار سهل و آسان شده است. ولی در عین حال لازم است برای حفظ آثار و کتبی که از بزرگان به جامانده و نفایسی که در گنجینه‌ها وجود دارد، در حد توان اهمیت داده شود. به حمدالله کتابخانه های مفصل و مجهزی توسط آقایون مراجع ایجاد و تجهیز شده است که این ارزشمند است و باید قدردانی کرد.

وی افزود: این قدردانی باید نسبت به اداره کنندگان این تشکیلات نیز باشد. آقای عرب زاده زحمات زیادی در امر کتاب و کتابخانه، در حوزه علمیه قم و در کتابخانه ها کشیده اند که انشاالله مورد عنایت آقا بقیه الله الاعظم حجت بن الحسن (عج) قرار بگیرد و از ایشان مزد خود را بگیرند.

وی گفت: قم با این عظمتی که امروزه پیدا کرده، نیاز به چنین کتابخانه هایی دارد که انشاالله در آینده هم بیش از پیش به این کتابخانه ها ارزش داده شود. بنده نسبت به خودم که می دانم تعداد کتابهای کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی بسیار زیاد است، اما توفیقی که برای من حاصل شد که در این کتابخانه خدمتی داشته باشم، با نظر مرحوم آقا کتابهای زیادی را برای کتابخانه تهیه کردم.

وی با اشاره به اینکه کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی هم از نظر کتب خطی و هم از نظر منابع چاپی کتابخانه غنی است، اظهار امیدواری کرد که این منابع مورد استفاده محققین قرار بگیرد و در راستای موضوع جلسه از فهرستنگاران نسخ خطی تقدیر و تشکر کرد و افزود: این عزیزان نیز زحمات زیادی در رابطه با کتب خطی و بقاء و عظمت آنها کشیده اند و از همه اساتید و بزرگانی که در امر کتاب هستند و نسبت به کتاب اهمیت می دهند، تقدیر و تشکر می کنم.

در ادامه نشست حجت الاسلام و المسلمین حاج حسن صافی گفت: در ابتدا این کتابخانه بسیار کتابخانه کوچکی بود، در همان زمان هم آقایان به خوبی اداره می کردند، ولی الان با همت عالی این مرد بزرگ، این کتابخانه از بهترین کتابخانه های حوزه علمیه قم است و طلاب و فضلا از این کتابخانه استفاده می کنند. حجت الاسلام و المسلمین حاج حسن صافی به نقل خاطره ای از مرحوم آیت الله العطمی صافی پرداخت و گفت: روزی در کنار حیاط مسجد اعظم شخصی را دیدم که متوجه شدم غریب است، نزدیک که رفتم و با ایشان صحبت کردم متوجه شدم که ایشان مرحوم محمد رمضانی است. ایشان گفتند که من کتابهای نفیس و زیادی دارم که دوست دارم این کتابها را تقدیم یک کتابخانه یا شخصیت بزرگواری کنم. آیت الله صافی فرمودند که من در همان جلسه با ایشان صحبت کردم و ایشان را راضی کردم که تمام کتابهای خود را تقدیم کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی کند و شاید بتوان گفت که عمده کتابهای این کتابخانه از کتابهای مرحوم آقای رمضانی است.

وی همچنین در خصوص شخصیت آقای عرب زاده شاخصه مهم ایشان را امانتداری برشمرد و گفت: ایشان امین آیت الله العظمی صافی بودند. بعد از رحلت آیت الله العظمی گلپایگانی، با مدیریت و اشراف و نظارتی که حضرت آیت الله العظمی صافی بر این کتابخانه داشتند، ایشان را بعنوان امین خود قرار داده و آقای عرب زاده هم کتابخانه را به بهترین وجه ممکن اداره کردند. یکی از امتیازات ایشان این بود که این کتابخانه و کتابهای خطی آن را حفظ کردند و اجازه ندادند که حتی برگی از این کتابخانه خارج شود و به حمدالله ایشان امانتدار بودند و نسبت به اداره کتابخانه و ... به بهترین وجه ممکن اداره کردند. ایشان حق بزرگی به گردن حوزه های علمیه و تراث شیعی و حفظ آثار اهلبیت دارند و جا دارد که از ایشان تقدیر شود. من همین اندازه می دانم که ایشان مورد رضایت کامل حضرت والد ما بودند تا آخر و به بهترین وجه ممکن خدمت کردند.

در بخش دیگری از این برنامه آقای رجبیان اشعاری را در تکریم مقام کتابدار قرائت کرد و در ادامه حجت الاسلام و المسلمین عماد مدیر کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی سخنرانی کرد و ضمن سپاس از مجمع کتابخانه های تخصصی استان قم (مکتا) برای برگزاری این نشست و فرصتی برای گردهمایی خادمان و حامیان کتاب و کتابخوانی و اهل فضل و دانش، از مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی که با تاسیس کتابخانه این گنجینه بزرگ را که به لحاظ ارزشی قابل ارزشگزاری نیست ولی به لحاظ مجموعه خطی خود بعد از گنجینه کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی دومین گنجینه بزرگ نسخ خطی قم و در عداد چند کتابخانه عمده کشور هست، راه اندازی و حمایت کردند.

 وی در ادامه یاد و خاطره حجت الاسلام و المسلمین حاج سیدمهدی گلپایگانی را گرامی داشت که با نگاه روشن و برخی آینده نگری ها در امر کتابخانه، ابزارهایی که در تعداد کمی از کتابخانه های کشور وجود داشت، برای کتابخانه تهیه کرده بود.

وی گفت: عالمان دیگری از جمله حضرت آیت الله سید جواد گلپایگانی و حضرت آیت الله اشکوری کمک کردند و نسخه های خطی زیادی با حمایت حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی تهیه کردند و بعد از ارتحال ایشان قریب به سه دهه تحت حمایت جدی مرحوم آیت الله العظمی صافی و بیت مکرم ایشان بوده که در کنار آقازادگان مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی بودند. جناب آقای عرب زاده و همکاران ایشان که بسیار اندک ولی خدوم و در مسیر کتابخانه بودند. و به این طریق این کتابخانه توانسته است جان خود را حفظ کند.

شاید بتوان این کتابخانه را یکی از بهره ور ترین کتابخانه ها به لحاظ کم هزینه بودن منابع انسانی در طول دوره قریب به چهل ساله از آغاز تا کنون برشمرد.

رئیس کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی گفت: در همین سالهای اخیر نیز به منابع گنجینه نسخ خطی ارزشمند کتابخانه افزوده شده است و جا دارد مجدداً از حضرت آیت الله سیدجواد گلپایگانی تشکر کنیم که مجموعه نسخ خطی کتابخانه  شخصی خود را نیز در سه فقره به کتابخانه تحویل دادند که نفایسی گرانبهاست. ما توانسته ایم با حمایت بیت مرحوم آیت الله العظمی صافی حجم کتابهای بروز زیادی را وارد کتابخانه کنیم و نیز هدایای خوبی هم از طرف محققین به کتابخانه افزوده شده است.

وی در پایان سخنان خود از اقداماتی برای دسترسی به نسخ خطی خبر داد و افزود ما امکان این دسترسی را با توجه به تکنولوژی روز فراهم می کنیم.

دکتر علی حیدری یساولی گفت: به مناسبت بزرگداشت استاد بزرگوار، مخلص، مهربان، گشاده رو و گشاده دست در امر خدمت رسانی در حوزه فرهنگ و میراث و اینکه این جلسه شریف با حضور اساتید و پژوهشگرانی تشکیل شده است که در طول سالیان خدمت رسانی دچار گم نامی و بی نامی و کم نامی اند، باید خالصانه و متواضعانه از اولیای امر و از مسئولین دولتی و از حوزه و دانشگاه خواست که توجه ویژه ای به این تلاشگران عرصه فرهنگ داشته باشند. وی همچنین تاکید کرد که استاد عرب زاده سالیان سال است که به پژوهشگران و محققین و مصححین نسخ خطی خدمت رسانی می کنند و مع الاسف گاهی اوقات دیر می رسیم، اما خوشبختانه ما امروز دیر نرسیدیم و ایشان در قید حیات هستند و بزرگانی چون حضرت آیت الله علوی بروجردی هستند که قدردان باشند و از این بزرگان حمایت کنند.

حجت الاسلام و المسلمین علی صدرایی خوئی در سخنان خود به ذکر خصوصیات اخلاقی استاد عرب زاده اشاره کرد و گفت: ایشان عاشق خداست و عشق به خدا مراتب، احوال و آثاری دارد، یکی از آثار آن این است که خدا در سوره مریم می فرماید، کسی که باخدا باشد، خداوند محبتش را در دلها قرار می دهد.

صدرایی همچنین در بیان خصوصیات استاد عرب زاده افزود: ایشان عاشق امام زمان هستند و خداوند توفیق دادند که در مسجد جمکران خدماتی ارائه کردند و مقالاتی هم نوشتند، عاشق کتاب هستند به همین جهت در زمینه فهرستنگاری و کتابداری خدماتی دارند.

وی در مورد ویژگی های اخلاقی استاد عرب زاده گفت: از دیگر ویژگی های استاد عرب زاده این است که ایشان شاعر خوبی است و سراینده ماده تاریخ هستند که ماده تاریخ های زیادی برای کتابخانه حرم حضرت معصومه سلام الله علیها سرودند. همچنین ایشان عاشق دین و دیانت هستند، منتها دینداری ایشان بار مشقتی بر همراهان ایشان ندارد، بلکه همراهی با ایشان خیر و برکت برای جامعه است.

در پایان مراسم از استاد عرب زاده تقدیر و تجلیل شد.