مهارت‌های نرم ضروری برای کتابداران و متخصصان اطلاعات

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار لیزنا درباره مهارت های نرم لازم برای کتابداران و متخصصان اطلاعات گفت: در روز دوشنبه ٢٧ آذر ماه ١۴٠٢، خانم دکتر مهری پریرخ در خبرگزاری لیزنا مطلبی را تحت عنوان « بخش نرم حرفه را نیز دریابید » منتشر کرد که در آن اطلاعات گسترده‌ای را از جنبه اجتماعی حرفه برای خوانندگان این حوزه ارایه داده است. پس از توجه عمیق به گروه های نیازمند می نویسد: « خوب است اگر این باور را دارید در یادداشتی تکمیلی این جنبه نرم یا اجتماعی حرفه را هم مورد توجه قرار دهید.»

وی ادامه داد: در این فاصله بیشتر مشغول بودم و می کوشیدم « ضرورت تجدید نظر در برنامه‌های درسی علم اطلاعات و دانش شناسی » را به اضافه سایر مطالب مورد علاقه که در دست تهیه بود، منتشر کنم. اکنون، فرصت برای پرداختن به جنبه های نرم حرفه دست داده و می خواهم بدون وارد شدن در جزییات، مهارت های نرم را در کلان خود بررسی و ارائه دهم. 

استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز افزود: مفهوم سنتی امنیت و ثبات شغلی کتابداران و متخصصان اطلاعات در حال تغییر بنیادی است. ظهور اتوماسیون، هوش مصنوعی و پدیده جهانی شدن در حال تغییر شکل حرفه ها و تعریف مجدد مهارت های مورد نیاز برای موفقیت در نیروی کار موجود و دانش آموختگان است. از سوی دیگر، ظهور اقتصاد مهارت، نشان دهنده تغییرات انقلابی در درک ارزش و دستاوردهای حرفه ای برای افراد و مشاغل مرتبط با علم اطلاعات و دانش شناسی است.

موسس ISC بیان کرد: شکاف مهارتی امروز، بیشتر مربوط است به تفاوت بین صلاحیت ها و تخصص های مورد نیاز، و اعتبار و دانش داوطلبان بالقوه برای کار در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی کشور.

 به گفته دکتر مهراد فارغ‌التحصیلان تازه کار و حتی در موارد بسیار کارکنانی که در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی مشغول به کار می باشند، اغلب فاقد تفکر انتقادی و مهارتهای حل مسأله هستند که روسا و مدیران برای این حرفه ضروری می دانند. علاوه براین، در این بازار به شدت رقابتی، کارکنان موجود ممکن است دارای مهارت های منسوخ شده باشند و خلأ چالش برانگیزی را ایجاد کنند. اگر به این نکات توجه نشود چالش مهمی در مدیریت تغییر ایجاد می کند که به طور بالقوه منجر به پیامد های سازمانی قابل توجهی می شود.

وی گفت: در حالی که مهارت های فنی رشته بسیار ارزشمند است، مهارتهای نرم مانند ارتباط، خلاقیت، تفکر انتقادی، هوش هیجانی و سازگاری نیز به همان اندازه در سازمان کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی مهم هستند. این مهارت های بین فردی، کارشناسان را کمک می کند تا به طور موثر با یکدیگر و با کاربران مختلف کتابخانه که سلیقه ها و نیازهای متفاوت دارند همکاری کنند.

استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز تصریح کرد: مهارت های نرم را می توان به عنوان ماهیت انسانی محور، قابل انتقال، نامشهود و غیر فنی طبقه بندی کرد. در حالی که مهارت های سخت، با جنبه های فنی تر و قابل اندازه‌گیری یک نقش سروکار دارد که از آن به عنوان قابلیت‌های خاص شغلی نیز تعبیر می شود. این ها دو مجموعه اصلی از مهارت هایی هستند که کتابداران و کارشناسان اطلاعات برای موفقیت در هر مرحله از حرفه خود به آن ها نیاز دارند. ترکیبی استراتژیک از مهارت های نرم و مهارتهای سخت چیزی است که به کتابداران و متخصصان اطلاعات امکان می‌دهد به رشد، بالندگی و موفقیت برسند، فرصت های شغلی جدید بدست اورند، یک محور حرفه ای ایجاد کنند و روابط حرفه ای ارزشمند و ارتباطات حرفه ای بوجود آورند.

دکتر مهراد بیان کرد: طی سالهای اخیر، مهارت های نرم به مهارت های قدرتی تغییر نام داده و به سرعت هم محبوبیت پیدا کرده است. اما، در عین حال محل اختلاف نظر نیز می باشد. آیا باید از اصطلاح مهارت های نرم استفاده کنیم یا آن ها را به عنوان مهارت های قدرتی تعریف کنیم؟

موسس ISC ادامه داد: هر زمان که از اصطلاح مهارت های نرم استفاده می شود، به طوری که گفتم، معمولاً به معنای ویژگیهای شخصی و مهارت های بین فردی است که به کتابداران و متخصصان اطلاعات امکان می‌دهد به راحتی با خود و کاربران کنار بیایند، با آن ها همکاری و در عین حال اخلاق کار را حفظ و مراعات کنند. برخی از نمونه هایی از ضروری ترین مهارت های نرم مورد نیاز امروز در نیروی کار همان هایی است که در بالا به آنها اشاره کردم. 

دکتر مهراد تصریح کرد: مهارت های قدرتی به طوری که گفتم اصطلاحی است که به تازگی برای مهارت های نرم رایج شده است، زیرا بسیاری از متخصصان معتقدند که مهارتهای نرم مهم ترین و سخت ترین مهارت هایی هستند که از آن ها برای موفقیت برنامه ها و خدمات کتابخانه ای استفاده می کنیم.  یک مقایسه خوب می تواند یک خودرو و سوخت آن باشد. خودرو عنصر «سخت» است که کار را انجام می دهد و ما را از نقطه A به نقطه B می رساند. اما، سوخت چیزی است که آن را به حرکت در می آورد. بدون این سوخت، داشتن ماشین بی معنی است. در مورد کار کتابداران و کارشناسان اطلاعات هم همینطور! دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و کارکنان شاغل در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی کشور باید بدانند برای این که واقعا پیشرفت کنند و استفاده از مهارت های سخت خود را به حداکثر برسانند، باید خوش بین باشند، نگرش کنجکاوی داشته باشند، باید بتوانند به طور موثر با دیگران تعامل کنند و روابط مثبت برقرار سازند.

بنیانگذار مرکز سابق منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در پایان این گفتگو به این نکته با اهمیت نیز پرداخت و افزود: در این بازار کار پررقابت وقت آن رسیده است که دانشجویان و شاغلین این حرفه به ارتقای مهارت های خود توجه بیشتری کنند. انطباق دانش فنی در مورد نحوه استفاده از سیستم نرم‌افزاری به روز شده ای که به تازگی نصب شده است مهم می باشد، اما، زمانی که به عنوان یک کارشناس یا مدیر برای توسعه مهارت های قدرتی خود و سرمایه گذاری در ارتقای مهارت های تیم خود برای انجام همین کار صرف می کنید، به همان اندازه ضروری است. شاید تا آنجا پیش برویم و بگوییم که بزرگترین قدرت در سازمان کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی کشور واقعیت ها، ارقام و سیستم ها و فرایند ها نیستند، بلکه کتابداران و کارشناسانی هستند که پشت این پدیده ها قرار دارند و از این ویژگی های سخت یا مهارتهای قدرتی خود در پویا سازی برنامه ها و خدمات استفاده می کنند.