مهارت‌های سخت ضروری برای کتابداران و متخصصان اطلاعات‎

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار لیزنا گفت: در روز چهارشنبه ٩ اسفند ماه ١۴٠٢ در گفتگو با لیزنا «مهارت های نرم ضروری برای کتابداران و متخصصان اطلاعات» را مورد بحث و بررسی قرار دادیم. اینک بر آن هستم که توجه گروه های آموزشی، کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی را به مهارت های سخت و عملی که برای کتابداران و متخصصان اطلاعات بسیار ضروری است، جلب کنم. 

 وی ادامه داد: مهارت های سخت در علم اطلاعات و دانش شناسی به دانش فنی، تخصص ها و شایستگی هایی اطلاق می شود که دانشجویان در دوره تحصیل از طریق آموزش و تجربه عملی بدست می آورند. این ها به طور کلی شامل طیف گسترده‌ای از حوزه‌های تخصصی در این رشته است که هر کدام نقش مهمی در طراحی، توسعه، پیاده سازی و مدیریت سیستم های اطلاعاتی، فناوری و خدمات دارد. به عبارت دیگر، مهارت های سخت ضروری برای کتابداران و متخصصان اطلاعات نقش مهمی در سازماندهی، مدیریت و انتشار دانش در جامعه اطلاعاتی امروز ایران دارد. در حالیکه مهارت های نرم مانند ارتباطات، همدلی و سازگاری در این زمینه بسیار مهم است، داشتن یک پایه محکم از مهارت های سخت به همان اندازه برای موفقیت ضروری است.

 دکتر مهراد بیان کرد: یکی از مهارت های سخت کلیدی داشتن مهارت در سیستم های مدیریت اطلاعات است. سیستم مدیریت اطلاعات یعنی داشتن آشنایی با سیستم های فهرست نویسی شامل فهرست نویسی قابل خواندن با ماشین (MARC)، قواعد فهرست نویسی آنگلو آمریکا (AACL2) و توصیف منابع و دسترسی (RDA) است. علاوه براین، تخصص در نرم افزار مدیریت کتابخانه و سیستم های کتابخانه یکپارچه (ILS) برای مدیریت کارآمد مجموعه های کتابخانه، امانت و گردش مواد و خدمات پشتیبانی ضروری است.

 بنیانگذار موسسه ISC افزود: مدیریت پایگاه داده ورث راهبردهای جستجو از مهارت های سخت دیگر است. کتابداران و متخصصان اطلاعات باید مهارت های مدیریت داده را بدانند تا به طور موثر بتوانند بازیابی و سازماندهی اطلاعات را انجام دهند. این رویکرد شامل درک ساختار های پایگاه داده، زبان های پرس و جو، و الگوریتم های جستجو است. همچنین، مهارت در منطق بولی، واژگان کنترل شده و تکنیک های نمایه سازی برای انجام جستجوهای جامع و دقیق اطلاعات در پایگاه داده های مختلف حیاتی است.

 وی بیان کرد: نکته مهم دیگر، سازمان اطلاعات و رده‌بندی است. توانایی کتابداران و متخصصان اطلاعات در سازماندهی و رده بندی اطلاعات یک مهارت اساسی است. این روند شامل دانش سیستم های رده‌بندی مانند رده‌بندی دهدهی اعشاری (DDC), رده‌بندی کتابخانه کنگره (LCC) و رده‌بندی اعشاری جهانی (UDC) است. مهارت در استاندارد های فراداده و طرحواره مانند دوبلین کور (Dublin Core)، طرحواره توصیف شئ فراداده (MODS) و استاندارد رمزگذاری و انتقال فراداده (METS) نیز برای اطمینان از سازماندهی اطلاعات دقیق و سازگار ضروری است.

 دکتر مهراد گفت: در دنیای دیجیتال، کتابداران و متخصصان اطلاعات باید در حفاظت و آرشیو دیجیتال تخصص داشته باشند. تسلط بر این حوزه شامل دانش سیستم های مدیریت دارایی دیجیتال، فرمت های حفاظت ( به عنوان مثال، ODF/A, JPEG2000) و استانداردهای ابرداده برای اشیای دیجیتال است. استاندارد PDF/A یک نسخه استاندارد ISO از فرمت سند قابل حمل (PDF) است که برای آرشیو و حفاظت طولانی مدت اسناد الکترونیکی طراحی شده است. از سوی دیگر، JPEG2000 یک استاندارد فشرده سازی تصویر است که از فشرده سازی موجک به جای تبدیل کسینوسی گسسته مورد استفاده در فرمت اصلی JPEG استفاده می کند.  در اینجا، درک مدیریت حقوق دیجیتال، قوانین کپی رایت و ملاحظات اخلاقی پیرامون حفاظت دیجیتال برای نگهداری و دسترسی به منابع دیجیتال در طول زمان بسیار مهم است.

 چهره ماندگار علمی کشور افزود: کتابداران و متخصصان اطلاعات در آموزش کاربران در مورد سواد اطلاعاتی و مهارت های تحقیقاتی نقش محوری دارند. این مسولیت مهم به تسلط و مهارت در طراحی آموزشی، توسعه برنامه درسی و تکنیک های آموزشی دارد. مهارت های ارتباطی و و ارایه موثر و جذاب آموزش کتابخانه ای و آموزنده به دانشجویان و استادان ضروری است.

 استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز ادامه داد: با توجه به اهمیت رو به رشد تصمیم گیری مبتنی بر داده‌ها، کتابداران و متخصصان اطلاعات باید مهارت های مدیریت و تحلیل داده‌ها را داشته باشند. این روند شامل دانش روش های جمع آوری داده ها، تکنیک های تمیز کردن و تبدیل داده ها و ابزار های تجسم داده‌ها است. مهارت در نرم افزار های آماری مانند: R, Python یا Spss برای تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های تحقیقاتی برای حمایت از شیوه های مبتنی بر شواهد در خدمات کتابخانه ای و اطلاعاتی مفید است.

 وی در خاتمه گفت: در چشم انداز اطلاعات پویای امروز، کتابداران و متخصصان اطلاعات باید به طور مداوم مهارت های سخت خود را برای پاسخگویی به نیازهای در حال تحول کاربران و موسسات به روز رسانی کنند و گسترش دهند، که البته، پایه این تیپ از مهارت های سخت در آموزش های دانشگاهی قرار دارد و گروه های آموزشی کشور در این زمینه مسولیت اساسی دارند. کتابداران و متخصصان اطلاعات با پرورش مهارت در سیستم های مدیریت اطلاعات، مدیریت پایگاه داده، سازمان اطلاعات، حفاظت دیجیتال، آموزش سواد اطلاعاتی و مدیریت و تحلیل داده‌ها می توانند به طور موثر پیچیدگی های عصر دیجیتال را هدایت کنند و به طور معنی داری به پیشرفت دانش و خدمات اطلاعاتی کمک کنند.