تفسیرهایی بر «در انتظار گودو» نوشته ساموئل بکت

به گزارش لیزنا، کتاب «تفسیرها و تاویل‌ها: در انتظار گودو» به سرویراستاری هارولد بلوم و ترجمه بهروز حاجی محمدی توسط اتنشارات ققنوس به چاپ رسید.

این کتاب مجموعه مقالات نقد و تفسیر بر مشهورترین اثر نمایشی ساموئل بکت، در انتظار گودو است.

مترجم در مقدمه آورده است:

نام بکت با تئاتر معاصر پیوند خورده است. در این حیطه، او شخصیتی پیشروست. پیشرو بودن بکت در دو حوزه فرمی و محتوایی است. درهم‌شکنی قاطع فرم‌های مانوس کلاسیک و ورود به عرصه‌های نو محتوایی دو ویژگی اصلی آثار اوست. بررسی تئاتر مدرن و پسامدرن بی‌نام بکت میسر نیست. این امر دلایل متعددی دارد.

تئاتر بکت قالب‌های ناتورالیستی را می‌شکند و چیدمان کلاسیک صحنه‌ای را در هم می‌ریزد و در نتیجه، مخاطب را از حس حضور در فضای شبه‌طبیعی روایت بازمی‌دارد. یکی از نتایج این قالب‌شکنی، تمرکز محض مخاطب بر گفتگوها و رخدادهای صحنه‌ای است. اما جاذبه این گفتگوها و کنش‌های صحنه‌ای در کجاست که تئاتر بکت را، به اذعان اکثر منتقدان، به قله‌ای دست‌نیافتنی در تئاتر معاصر تبدیل کرده است؟

آثار نمایشی بکت، عرصه نمایش انسان و موقعیت او همچون پدیده‌ای در بین دیگر پدیده‌های هستی است: عرصه پرسش در باب کیستی و چیستی هستی، تلاشی اگرچه بی‌ثمر برای درک حقیقت، تقلا برای تعلیل وجود خود و علت‌یابی روابط موجود، تلاش برای تبیین رابطه بین جسم و ذهن، و تلاشی، اگرچه باز هم بی‌ثمر، برای انتقال معنا از طریق زبان. نمایش انسان در مرزهای بود و نبود، یعنی در لحظه‌های خاکستری و ایستا و حضور در ابدیتی برزخی از دیگر ویژگی‌های آثار نمایشی بکت است. درانتظار گودو عرصه بهت‌انگیز نمایشی همزمان غمبار و مضحک از موقعیت بشری است.

یکت در انتظار گودو را کمدی تراژیگ نامید. این اثر اساسا تراژدی تمام‌عیاری است که در آن، دو شخصیت اصلی‌اش، یعنی ولادیمیرو استراگون در لامکان و لازمانی ابدی گم شده‌اند و در همان حال، چشم‌انتظار ورود کسی یا چیزی‌اند که هرگز نمی‌آید. آنها از گذشته و آینده خود تصویر مبهمی دارند و زمان حالشان نیز در بهت و رنجی برزخی سپری می‌شود. در انتظار گودو چنین برزخ هول‌انگیزی است، اما هنر ارجمند بکت آن است که خواننده یا تماشاگر اثرش در عین احساس همدردی تراژیک با شخصیت‌های روی صحنه، به دفعات با آنها و در کنار آنها می‌خندد. طنز بکت نیز، مثل طنز چاپلین یا قرائت و تماشای کارهای بکت، آن بیت معروف فارسی را به یاد می‌آوریم که: خنده تلخ من از گریه غم‌انگیزتر است / کارم از گریه گذشته است از آن می‌خندم.

کتاب حاضر ترجمه مقالاتی انتقادی از برخی بکت‌شناسان برجسته در باب مشهورترین نمایشنامه اوست: در انتظار گودو. در واقع اثر حاضر، مکمل کتاب پارتیزان و کبوترها: مجموعه مقالات انتقادی در باب زندگی و آثار ساموئل بکت است که با ترجمه این‌جانب در انتشارات ققنوس در سال 1393 به چاپ رسید، با این تفاوت که اثر حاضر عمدتا و اساسا بر نمایشنامه در انتظار گودو متمرکز است، هر چند به اقتضای بحث، مکررا به دیگر آثار بکت نیز اشارات انتقادی صورت گرفته است.

این کتاب با قیمت 18 هزارتومان و با شمارگان هزار و 100 نسخه راهی بازار نشر شده است.