معرفی کتاب اندیشه‌ها و دغدغه های حرفه ای

کتاب اندیشه‌ها و دغدغه‌های حرفه‌ای (مجموعه نوشته‌های کوتاه، سرمقاله‌ها و مصاحبه‌های دکتر رحمت‌اللّه فتاحی درباره مسائل حرفه‌ای در علم اطلاعات و دانش‌شناسی) به کوشش نرگس اورعی(دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش­شناسی دانشگاه فردوسی مشهد) و نرگس ملکوتی(دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش­شناسی دانشگاه فردوسی مشهد) گردآوری و تدوین شده است. این کتاب مشتمل بر 450 صفحه بوده و در شمارگان 500 نسخه توسط نشر اساطیر پارسی، چاپار و انجمن کتابداری و اطلاع­رسانی ایران (شاخه خراسان) در سال 1396 منتشر شد.

این کتاب مجموعه ­ای از نوشته‌های کوتاه، سرمقاله‌ها و مصاحبه‌های دکتر رحمت‌اللّه فتاحی پیرامون مسائل و چالش­ه ای حرفه‌ای در علم اطلاعات و دانش‌شناسی است و دارای پیشگفتاری است که توسط استاد پیشکسوت و فرهیخته دکتر محمد حسین دیانی به رشته تحریر درآمده است. گردآورندگان برای نمایش تصویر بهتری از مجموعه سرمقاله‌ها، نوشته‌های کوتاه و مصاحبه­های دکتر فتاحی، ترجیح داده­ اند این نوشته­ ها را در چند مقوله به شرح زیر ارائه کنند:

1.آموزش و نظام دانشگاهی؛

2.پژوهش و نشر؛

3.مدیریت کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع­رسانی؛

4.مسائل حرفه­ای و تخصصی.

دیدگاه گردآورندگان کتاب اندیشه‌ها و دغدغه‌های حرفه‌ای این است که اندیشمندان و پیشکسوتان تلاش می­ کنند تا تجربه ­های زیسته و راه­کارهای برخاسته از آنها را در نوشته‌های خود و برای بهره‌گیری دیگران، به‌ویژه جوانان بازتاب دهند. آنها، افزون بر کتاب­ها و مقاله ­های علمی خود، تلاش می‌کنند تا مهم‌ترین و عمده­ ترین دغدغه‌ها، مسائل و چالش­ های موجود در حرفه را در قالب نوشته­ های کوتاه همچون سرمقاله­ ها و یا به شکل مصاحبه مطرح کنند. در این‌گونه نوشته­ ها، نه‌تنها چالش­ ها و مسائل بنیادی، بلکه راهکارها و برنامه­ های برون‌رفت از مسائل نیز موردتوجه قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، در بیشتر موارد، موضوع و محور اصلی سرمقاله ها و مصاحبه نو و روزآمد است. به‌بیان‌دیگر، اندیشمندان تلاش می­ کنند تا مسایل نو را در زمان مناسب واکاوی کرده و برای مخاطبان حرفه خود برجسته کنند. می ­توان گفت که مجموعه نوشته­ های کوتاه و مصاحبه­ های اندیشمندان دربرگیرنده گستره مسائل بنیادی حرفه آنها در برهه‌ای از زمان است. آنچه ما را به گردآوری این کتاب ترغیب کرد در درجه نخست آشنا نمودن بیش‌ازپیش جامعه کتابداری (علم اطلاعات و دانش‌شناسی) و سپس تمامی جویندگان اطلاعات و دانش با افکار و اندیشه‌های دکتر فتاحی بود، چراکه برخی از موفقیت‌های این حرفه مرهون تلاش‌های بی­ پایان ایشان است.

در نوشته ها و سخنان دکتر فتاحی نه‌فقط تجربه‌های حداقل چهار دهه کار عملی، آموزش، پژوهش و لمس نزدیک مسائل مربوط به حرفه نهفته است، بلکه می‌توان فلسفه‌ای عمیق را در این نوشته­ ها رصد کرد که افزون بر چالش ­های موجود، ریشه این چالش­ ها و مهم‌تر از همه راهکارهایی برای رفع آن ارائه گردیده است.

در جای‌جای این نوشته ­ها، مجموعه‌ای از هشدارها و اقدام‌های بهبود بخش برای پیشرفت جامعه کتابداری ارائه‌شده است. استاد با تحلیل‌های آسیب‌شناسانه و بیان زنگ خطرها، جامعه کتابداری را به تأمل و اقدام­های عالمانه در روبرو شدن با چالش­های حرفه وا‌می‌دارد. دیدگاه دکتر فتاحی نسبت به مسائل، دیدگاهی راهبردی بوده و به عبارتی در کنار چالش­ ها، با تذکر فرصت‌ها، جامعه کتابداری را در بهره‌برداری هر چه بیشتر از نقاط قوت خود ترغیب می کند و سعی در تزریق روحیه خودباوری دارد.

نکته جالب برای گردآورندگان، احترام و ادب استاد نسبت به سرآمدان و بزرگان رشته مانند استاد ایرج افشار، استاد پوری سلطانی، دکتر  عباس حری، دکتر اسدالله آزاد، دکتر محمدحسین دیانی، استاد نوش آفرین انصاری، دکتر مهری پریرخ، دکتر نورالله مرادی،  دکتر جعفر مهراد و دیگران بود به‌طوری‌که جامعة ما و به‌ویژه جوانان و نسل‌های بعد اين سرزمين از منش این افراد درس بياموزند و شيوة آنها را براي خدمت به كشور در پيش گيرند. دکتر فتاحی برای دانشجویان و کتابداران نیز ارزش و احترام ویژه­ای قائل است به شکلی که برخی از نوشته ها و مصاحبه های وی درباره مسائل و چالشهای مرتبط با آنهاست.

اندیشه حاکم بر نوشته ­ها و سخنان ایشان نشان از ترغیب به پویایی و خلاقیت به‌جای رکود، انجماد و بی‌تفاوتی در مورد مسائل رشته و حرفه دارد و افراد و درنهایت حرفه را از افتادن در یک دایرۀ بسته و گرفتار شدن در دور و تسلسل بر حذر می ­دارد. استاد بر تفکر تحلیلی، انتقادی و خلاق تأکید ورزیده و در اندیشه ایشان فقط مسائل امروز مورد بررسی و مداقه قرار نمی ­گیرد بلکه دلواپسی­ ها و آینده ­نگری در مورد فردای این حرفه و به‌تبع آن جوانان این رشته نیز وجود دارد.

در این راستا، توجه به آنچه استاد گرانقدر دکتر محمد حسین دیانی در پیشگفتار همین کتاب نگاشته است به نیکویی هم به شخصیت علمی دکتر فتاحی پرداخته و هم به کاربردهای این کتاب  اشاره کرده­اند:

«توان ذهنی‌/‌علمی دکتر رحمت‌الله فتاحی به دو شکل بروز یافته است: آنچه در کلاس‌ها مطرح می‌کند و بر ذهن دانشجویانش اثر می‌گذارد و ناخرسندانه بدون ضبط و ثبت رها می‌شود و آنچه با عنوان آثار چاپی‌/الکترونیکی به‌صورت پراکنده اینجا وآنجا به جامعه علمی هدیه شده است و به‌یقین برای غنای محتوای هر جلسه درس، آثاری مورد ارجاع قرار می‌گیرد. خرسندانه تمایل دانشجویان به مطالعه آثار مورد ارجاع در کلاس‌ها از سویی و دشواری‌های احتمالی که در دسترسی به آنها تجربه کرده‌اند، از سوی دیگر، انگیزه‌ای شده است برای قرار دادن همه آثار کنار هم که دو فایده بزرگتر را در بطن خود دارد. خود استاد باید در ضمن درس نسخه‌ای کامل از آثار را در دست داشته باشد تا در صورت لزوم بر اساس متن نوشته بیشتر به مطلب پرداخته شود و هم دانشجویان بتوانند با تلاش خود درباره مطلبی که در کلاس بیان می‌شود به مطالعه عمیق‌تر بپردازند. در دسترس‌بودن این نوشته‌ها می‌تواند هم برای غنای مطالبی که دیگر استادان در کلاس‌های خود به آن می‌پردازند مورد ارجاع قرار گیرد و هم دانشجویان و حرفه‌مندانی که در کلاس‌های این استاد حضور ندارند، به مناسبت از اندیشه‌ها و هدایت‌های حرفه‌ای ایشان بهره برند.»

امیدواریم که انتشار مجموعه این نوشته ­ها که بازه زمانی سال 1382 تا اردیبهشت 1396 را در برمی­گیرد راهی برای اشتراک تجربه و دانش در سطح حرفه و سرانجام، رسیدن به خرد جمعی در راستای پویایی بیشتر و خدمت کارآمدتر باشد.

 مشخصات اثر:

 نرگس اورعی و نرگس ملکوتی. «اندیشه‌ها و دغدغه‌های حرفه‌ای (مجموعه نوشته‌های کوتاه، سرمقاله‌ها و مصاحبه‌های دکتر رحمت‌اللّه فتاحی درباره مسائل حرفه‌ای در علم اطلاعات و دانش‌شناسی)». نشر اساطیر پارسی، چاپار و انجمن کتابداری و اطلاع­رسانی ایران (شاخه خراسان). 1396