بروندادهای پژوهشی غیرسنتی فراتر از مقالات تحقیقاتی علمی است

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار لیزنا گفت: در تاریخ شنبه ١٢ اسفند ١۴٠٢ در مطلبی که با عنوان «نقد شاخص h و مقایسه آن با معیار C-Score در ارزیابی پژوهش (١)» در خبرگزاری لیزنا منتشر شد یکی از خوانندگان سوال کرده بود منظور از نتایج منفی و خروجی های پژوهشی غیرسنتی چیست؟  در پاسخ به این سوال، جواب مختصری را در ذیل این خبر ارایه دادم، اما برای وضوح بیشتر بر آن شدم تا پیرامون این دو موضوع توضیحات بیشتری ارائه کنم.

وی در ادمه دربارهبروندادهای پژوهشی غیرسنتی گفت: در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، بروندادهای پژوهشی غیرسنتی معمولاً مترادف است با مقالات علمی که در مجلات معتبر داخلی و خارجی منتشر می شوند. با این حال، باید توجه داشت، همان طور که چشم انداز تحقیق به تکامل خود ادامه می دهد، تعریف آنچه که یک برونداد پژوهشی معتبر را تشکیل می دهد،  آن نیز رو به تغییر و تکامل گذاشته است. در گفتمان دانشگاهی، بروندادهای پژوهشی غیرسنتی، جایگاه ارزشمندی را به خود اختصاص داده و راه های نوآورانه ای را برای انتشار و تعامل با مخاطبان متنوع در رشته های مختلف بوجود آورده است.

 وی افزود: بروندادهای پژوهشی غیرسنتی طیف وسیعی از آثار خلاقانه علمی را در برمی گیرد که فراتر از محدوده های انتشارات آکادمیک سنتی است. بروندادهای پژوهشی غیرسنتی اشکال مختلف دارد:

 ١- آثار خلاق: شامل اینستالیشن یا هنر چیدمان، اجرا ها، فیلم ها، رمان ها، مجموعه های شعر و دیگر بیان های خلاق که حاوی یافته های تحقیقاتی است و مضامین آکادمیک را بررسی می کنند.

٢- رسانه های دیجیتال: شامل وب سایت ها، وبلاگ ها، پادکست ها و پلاتفرم های رسانه های اجتماعی که برای برقراری ارتباط با یافته های تحقیق، اشتراک گذاری بینش ها و تعامل با جوامع آنلاین استفاده می شوند.

٣- مجموعه داده ها: مجموعه های جامعی از داده های پژوهشی که برای تجزیه و تحلیل، تفسیر و استفاده مجدد قابل دسترسی است.

۴- نرم افزار و برنامه های کاربردی: شامل ابزار ها، برنامه ها و الگوریتم های نرم افزاری ابتکاری که برای رسیدگی به چالش های پژوهشی یا تسهیل تجزیه و تحلیل داده‌ها در زمینه های خاص توسعه یافته اند.

۵- اسناد سیاستی: گزارش ها، اوراق سفید، خلاصه سیاست ها و مطالب پشتیبانی با هدف تاثیر گذاری بر سیاست عمومی، اطلاع رسانی در نحوه تصمیم گیری و ترویج شیوه های مبتنی بر شواهد.

 دکتر مهراد در پاسخ به این پرسش که چرا بروندادهای پژوهشی غیرسنتی مهم هستند گفت: بروندادهای پژوهشی غیرسنتی مزایا و فرصت های متعددی را ارایه می دهند که به یقین مکمل انتشارات علمی سنتی می باشند:

 ١- بروندادهای پژوهشی غیرسنتی این پتانسیل را دارند که به مخاطبان گسترده تری فراتر از دانشگاه از جمله سیاست گذاران، متخصصان و عموم مردم به این بروندادهای دسترسی پیدا کنند.

٢- با پذیرش فرمت ها و رسانه های متنوع، بروندادهای پژوهشی غیرسنتی موجب همکاری های بین رشته‌ای شده و به سهم خود برای انتشار دانش رویکرد های خلاقانه را تقویت می کنند.

٣- بروندادهای پژوهشی غیرسنتی، گفتگو و همکاری معناداری را در داخل و خارج از محافل دانشگاهی ترویج می کنند. این برونداد ها، محققان را برای ارتباط با جوامع مختلف و رسیدگی به چالش های دنیای واقعی از طریق روش های تحقیق مشارکتی توانمند می سازند.

۴-  و بالاخره، یکپارچگی و شفافیت تحقیق، یعنی گزارش شفاف روش ها، داده‌ها و نتایج تحقیق برای اطمینان از تکرار پذیری و قابلیت اطمینان از یافته های تحقیق ضروری است. بروندادهای پژوهشی غیرسنتی بستر هایی را برای به اشتراک گذاری داده های خام، کدها و مواد تکمیلی، افزایش شفافیت و تسهیل بررسی و همکاری از سوی همکاران فراهم می آورد.

 چهره ماندگار علمی کشور بیان کرد: با وجود مزایای فراوان بروندادهای پژوهشی غیرسنتی که برخی از آنها را دیدیم، چالش ها و ملاحظات منحصر بفردی را برای محققان و موسسات دانشگاهی ایجاد می کنند که به بعضی از آنها اشاره می کنم. توجه به این چالش ها برای دانشگاه ها، به ویژه در ترفیع پایه و ارتقای مرتبه پدیدآورندگان این اثار، اهمیت فراوان دارد: 

 ١- ایجاد معیارهایی برای ارزیابی کیفیت، تاثیر و اهمیت بروندادهای پژوهشی غیرسنتی چالش برانگیز است. معیار های معمول مانند تعداد استنادها در اینجا به اندازه کافی ارزش آثار خلاقانه یا ابتکارات پژوهشی مبتنی بر جامعه را نشان نمی دهند.

٢- محققان باید به هنگام به اشتراک گذاری بروندادهای پژوهشی غیرسنتی به صورت آنلاین یا در تالارهای گفتگوی عمومی، ملاحظات پیچیده حقوقی و اخلاقی مربوط به حقوق مالکیت معنوی، مجوز های کپی رایت و موافقت نامه های مجوز را بررسی کنند.

٣- تولید و انتشار بروندادهای پژوهشی غیرسنتی نیازمند زمان، منابع و حمایت های نهادی است. محققان این حوزه در تامین بودجه، دسترسی به تخصص های فنی و هدایت سیاست ها و رویه های سازمانی مرتبط با اشکال غیرسنتی پژوهش با موانع جدی مواجه می باشند.

۴- پذیرش و به رسمیت شناختن بروندادهای پژوهشی غیرسنتی در رشته ها و فرهنگ های دانشگاهی، متفاوت است. پژوهشگران این حوزه معمولا با مقاومت و تردید همکاران یا بررسی کنندگان این آثار مواجه هستند. دانشگاه ها به طور معمول اشکال سنتی بروندادهای علمی را در اولویت قرار می دهند.

 دکتر مهراد در پایان این گفتگو بیان کرد: همانطوز که اشاره کردم بروندادهای پژوهشی غیرسنتی نقش حیاتی در پیشبرد تحقیقات علمی، ترویج همکاری های بین رشته‌ای و تقویت تعامل معنادار با جوامع مختلف دارند. با پذیرش نوآوری و خلاقیت، محققان می توانند از قدرت بروندادهای پژوهشی غیرسنتی برای تقویت تاثیر انها، ایجاد تغییرات اجتماعی و کمک به اکوسیستم تحقیقاتی همه جانبه و فراگیر استفاده کنند. در کنار توسعه و تکامل تحقیقات علمی در دانشگاه ها، به رسمیت شناختن و حمایت از اشکال مختلف بروندادهای پژوهشی غیرسنتی برای پیشبرد مرزهای دانش و پرداختن به چالش ها که شرح آن گذشت، بسیار ضروری است.