مهارت‌های چهارگانه لازم برای پیشرفت در عصر هوش مصنوعی/ (مهارت اول)

(لیزنا، مقاله های روز)، دکتر جعفر مهراد، استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز و بنیانگذار موسسه ISC: امروز دیگر هوش مصنوعی چیزهای علمی تخیلی نیست، بلکه نیروی محرکه ای است در زندگی روزمره که دانستن برخی از مهارت های آن می تواند ما را برای رسیدن به موفقیت های روزافزون رهنمون سازد.

بسیار مهم است که اکنون خود را به مهارت های مناسب این حوزه برای حرکت به سوی پیشرفت و ایجاد زیرساخت های لازم و پر کردن شکاف های عمیقی که هم اکنون میان کشورهای در حال توسعه مانند جمهوری اسلامی ایران و کشورهای دارنده فناوری های هوش مصنوعی ایجاد شده است، مجهز کنیم.

به یاد داشته باشیم که کار با هوش مصنوعی فقط برای متخصصان فناوری نیست، بلکه برای همه از روسا و مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی گرفته تا کارشناسان و متخصصان اطلاعات و دانشجویان امری است ضروری که باید با بعضی از مهارت های عملی مهم آن آشنا شد. در این بین، چهار مهارتی که به شرح آن می پردازم به ما می آموزد که بدون نوشتن یک خط کد، از قدرت هوش مصنوعی استفاده کنیم.

مهارت اول:

١- افزایش بهره وری کتابداران و کارشناسان اطلاعات با هوش مصنوعی:

به اعتقادم عصر جدیدی از مدیریت اطلاعات فراهم آمده است که در آن هوش مصنوعی زمینه های مختلف رشته را دستخوش تغییر و تحول قرار داده است. برای کتابداران و متخصصان اطلاعات، هوش مصنوعی ابزارهایی را ارایه می دهد که می توانند بهره وری را به طور قابل توجهی افزایش دهند. می توانیم در اینجا مثال هایی را ملاحظه کنیم که چگونه هوش مصنوعی کار روزانه را در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی متحول می کند:

١-١ خودکار سازی وظایف روزمره:

یکی از مهمترین مزایای هوش مصنوعی توانایی آن در خودکار سازی کارهای تکراری و پیش پا افتاده است. برای مثال، سیستم های فهرست نویسی مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند به طور خودکار منابع جدیدی را فهرست نویسی و رده بندی و در زمان های قابل توجهی را برای کتابداران متخصص صرفه‌جویی کنند. ابزار هایی مانند Research Rabbit و PuzzleLabs  در حالیکه به سازماندهی و مدیریت اطلاعات کمک می کنند، مدیریت حجم زیادی از داده ها را نیز آسان تر می سازند (١).

٢-١ افزایش خدمات پژوهشی و مرجع:

ابزارهای هوش مصنوعی مانند Scite و Consensus دسترسی کتابداران و متخصصان اطلاعات را به اطلاعات قابل اعتماد و ارزیابی شده فراهم می کنند. بر این اساس، این اطمینان حاصل می‌شود که کاربران پاسخ های دقیق و معتبر دریافت می کنند (٢). این ابزار ها می توانند به سرعت حجم وسیعی از داده ها را تجزیه و تحلیل، منابع مرتبط را شناسایی، یافته های کلیدی را خلاصه کنند و کیفیت خدمات مرجع را افزایش دهند.

٣-١ بهبود تجربه کاربری:

هوش مصنوعی همچنین می تواند تجربه کاربر در کتابخانه ها را شخصی سازی کند. برای مثال، سیستم های توصیه مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند کتاب ها و منابع را براساس تاریخچه خواندن و اولویت کاربران پیشنهاد کنند. این روند، نه تنها رضایت کاربران را بهبود می بخشد، بلکه استفاده مکرر از کتابخانه را نیز مورد حمایت قرار می دهد. ابزارهایی مانند OpenRead قابلیت های تجزیه و تحلیل متن را ارایه می دهد که برای توسعه برنامه ها و فعالیت های جذاب برای کابران اهمیت زیادی دارد (٣ و ۴).

۴-١ ساده سازی ارتباطات و همکاری ها:

دستیاران هوش مصنوعی مانند ChatGPT و Otter.ai می توانند ارتباط و همکاریهای بهتری را بین کارکنان کتابخانه بوجود اورند. این ابزار ها می توانند صورت‌جلسات را رونویسی، مباحثات را خلاصه و حتی در تهیه پیش‌نویس گزارش ها و ایمیل ها کمک کنند (٢ و ۵). به طوری که می بینیم، ابزار های حاضر، با کاستن از بار وظایف اداری، فرصت های بی نظیری را برای کتابداران و کارشناسان اطلاعات جهت پرداختن به وظایف راهبردی مهم فراهم می آورد.

۵-١ حمایت از سواد و آموزش دیجیتال:

کتابداران نقش مهمی در ارتقای سواد دیجیتال ایفا می کنند. ابزارهای هوش مصنوعی می توانند با ارائه تجربیات یادگیری تعاملی از این امر پشتیبانی کنند. به عنوان مثال، ابزار های خواندن مبتنی بر هوش مصنوعی 

می توانند به کودکان کمک کنند تا مهارتهای خواندن خود را بهبود بخشند. همینطور، پلاتفرم های مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند آموزش ها و منابعی را برای کاربرانی که به دنبال ارتقای شایستگی های دیجیتالی خود هستند، ارایه دهند (۶ و ٧).

با تمام مزیت های هوش مصنوعی، چالش ها و ملاحظاتی نیز وجود دارد که در استفاده از این فناوری،  توجه به آنها مهم است. نکته اول اینکه کتابداران و کارشناسان اطلاعات باید به  حریم خصوصی داده ها و ملاحظات اخلاقی هنگام پیاده سازی ابزار های هوش مصنوعی توجه داشته باشند. علاوه براین، اطمینان از اینکه کتابداران می توانند به طور موثر از این فناوری ها استفاده کنند، به طوری که در ابتدا اشاره کردم، نیاز به آموزش دانشگاهی، آموزش های مداوم و توسعه حرفه ای دارند. 

منابع:

1- Lee, Sara. Top 30 Groundbreaking AI Tools for Librarians that Will Change Libraries Forever. GR TECH, June 23, 2023

2- 14 AI Productivity Tools To Help You Work Smarter. upwork, October 2, 2023

3- Osley, Masaya. Librarianship in the Age of AI. Medium, May 2, 2024

4- Baber, Mehranullah, et al. Libraries in the Age of Intelligent Information: AI-Drive Solutions. ResearchGate, February 2024

5- Navigating the Future: The Role of AI in Academic Libraries. Library Technology, News and Event. December 4, 2023

6- Lee, Keun-woo, et al. AI Literacy: A Framework to Understand, Evaluate, and Use Emerging Technology. Digital Promise, June 18, 2024

7- Digital Literacy in the Age of AI. OCN J Daily, June 20, 2024