داخلی
»برگ سپید
تلاش برای نظریه سازی درباره داده ها: معرفی کتاب درآمدی بر نظریه داده ها
درباره کتاب:
کتاب «درآمدی بر نظریه داده ها: جستاری فلسفی و علمی درباره داده ها» به قلم دکتر رحمت الله فتاحی، استاد علم اطلاعات و دانش شناسی به نگارش درآمده است. این کتاب مشتمل بر 91 صفحه بوده و در شمارگان 500 نسخه توسط نشر کتابدار و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران شاخه خراسان در بهار سال 1397 منتشر شد.
یکی از انگیزه های قوی برای انتشار کتاب مذکور این بوده است که، از دیدگاه بسیاری از اندیشمندان خارجی و داخلی، رشته علم اطلاعات و دانششناسی با فقر و بحران نظریه سازی مواجه است. دکتر فتاحی بر این باور است که، به دلیل محتوا و کارکردهای حرفه کتابداری، و علم اطلاعات و دانش شناسی، ظرفیت خوبی برای نظریه پردازی وجود دارد. حرفه کتابداری، چه به لحاظ نظری و چه از بعد عملی، با داده، اطلاعات و دانش سر وکار دارد. هم محتوا، هم فرایند و هم مخاطبان حرفه از آنچنان گستردگی و ژرفایی برخوردارند که به طور اجتناب ناپذیر در پیوند با مسائل گوناگونی قرار می گیرند. چنین وضعیتی، این امکان را در اختیار ما می گذارد تا اندیشمندان رشته زمینه ها و فضای کافی برای ژرف اندیشی در مسائل و تبیین آنها از ابعاد گوناگون (فلسفی، تاریخی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، فناوری و مانند آنها) داشته باشند. آشکار است که تعمق درباره روابط میان مؤلفه ها و عناصری که در ارتباط میان «محتوا، فرایندها و مخاطبان» از یکسو و «ابعاد نام برده شده» از سوی دیگر نیازمند واکاوی و کشف رابطه های جدید و طرح نظریه های نو می شود.
در مورد اطلاعات و دانش، تاکنون نظریه هایی (از جمله نظریه اطلاعات شانون و ویور، نظریه واگیری اطلاعات، نظریه انتقادی اطلاعات، نظریه کوانتمی اطلاعات، نظریه سیبرنتیکی اطلاعات، نظریه معناشناختی اطلاعات، نظریه عمومی دانش، نظریه ابزاری دانش، نظریه انباشت دانش و غیره) مطرح شده اما با توجه به اهمّیت فزاینده داده ها در همه عرصه ها و فرایندها، نیاز داریم تا نظریه هایی نو (عام و خاص) درباره آن طراحی و تبیین کنیم. اهمیت این مقوله از آن جهت است که اکنون داده ها (به‌ویژه در چارچوب علم داده ها و موضوع کلان داده ها یا داده های بزرگ) عنصر بنیادی در اغلب فعالیت های علمی و کاربردی در حوزه هایی چون علوم زیستی، علوم شناختی، علوم اقتصادی، فناوری اطلاعات و مانند آن، به شمار می رود.
فتاحی در پیشگفتار این اثر بیان داشته که سال ها تدریس درس هایی مانند نظریه های اطلاعات و دانش، نظام های بازیابی اطلاعات و ارزشیابی نظام های بازیابی اطلاعات در مقطع دکترا زمینه ساز توجه و کنکاش بیشتر در مفاهیم پایه این حوزه مانند جنبه های نظری داده ها که مورد تغافل قرار گرفته اند شده است.
نظر به مسائل برشمرده، کتاب درآمدی بر نظریه داده‌ها توسط دکتر فتاحی به رشته نگارش درآمد. در این کتاب نه تنها مفاهیم پایه و مرتبط با موضوع داده‌ها ارائه شده است بلکه ضمن مرور دیدگاه های اندیشمندان مختلف در این زمینه، نظریه هایی نیز از سوی وی ارائه گردیده است.
این کتاب مشتمل بر پنج دفتر است. در دفتر نخست به ارزش داده ها در جهان هستی و چرخه زندگی؛ در دفتر دوم به چیستی و چرایی داده ها؛ در دفتر سوم به ویژگی ها و قابلیت های داده؛ در دفتر چهارم به نظریه هایی برای داده ها اشاره شده است از قبیل این که:
- انسان های پویاتر داده های بیشتری تولید، پردازش و تفسیر می کنند (تولید اطلاعات و دانش بیشتر توسط پژوهشگران برتر).
- سازمان های پویاتر، داده های بیشتری تولید، پردازش و تفسیر می کنند (دوام و موفقیت سازمان ها).
- جوامع پویاتر دادههای بیشتری تولید، پردازش و تفسیر می کنند (ظهور و توسعه تمدن ها).
در دفتر پنجم که دفتر پایانی این کتاب است به جمع بندی نهایی پرداخته است.
محتوای این کتاب برای بسیاری از افراد و حوزه های علمی از جمله متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی، علوم رایانه، علوم شناختی و عصب شناسی، آمار و ریاضی، انفورماتیک پزشکی، مدیریت، اقتصاد و علاقمندان به بحث های نظری و کاربردی درباره داده، اطلاعات، دانش و نیز فعالیت ها و فرآیندهای ذهنی سودمند می باشد. در پایان کتاب، دکتر فتاحی از خوانندگان درخواست کرده است تا با توجه به نو بودن نظریه پردازی در این زمینه، آنها دیدگاه ها و انتقادهای خود را به وی بازتاب دهند تا در ویرایش های بعدی مورد توجه قرار گیرد.
منابع:
فتاحی، رحمت الله(1397). درآمدی بر نظریه داده ها: جستاری فلسفی و علمی درباره داده ها. تهران: کتابدار.
فتاحی، رحمت الله(1397). نظریه و نظریه‌پردازی در کتابداری، علم اطلاعات و دانششناسی: کاستی‌ها و قوت‌های ما. سخن هفته لیزنا، شماره ۳۹۰، ۷ خرداد ۱۳۹۷.
مشخصات کتاب:
در منابع ذکر شده است.
درباره نویسنده این متن:
نرگس اورعی، دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.