مواظب نقش و کارکرد واژه‌ها، بخصوص صفت‌ها و قیدها باشید

برخی از خطاها به سهل‌انگاری در کاربرد صفت‌ها، قیدها، زمان، مکان، نام‌ها، مفاهیم و دیگر واژه‌ها مربوط می‌شود.  برای مثال در نگارش علمی کمتر از کلمه‌هایی مثل همیشه، دائما، همواره، هرگز، هیچ‌وقت، و مانند آنها استفاده می‌شود که رای قطعی صادر می‌کند. اغلب راهی برای نقض برخی از دیدگاه‌ها و گزاره‌هایی وجود دارد که ظاهرا به اثبات رسیده‌اند. به همین دلیل بهتر است به جای آنها از واژه‌هایی مثل اغلب، گاهی، معمولا، شاید، احتمالا، ممکن است، و غیره استفاده کنید که نشان می‌دهند احتمال نقض وجود دارد - حتی اگر یک مورد باشد. فراموش نکنید که بر اساس قوانین فیزیک کوانتوم، احتمال رخ‌داد هر چیزی وجود دارد حتی اگر احتمال آن کم باشد. پس با احتیاط از واژه‌ها استفاده کنید. البته اگر همۀ نمونۀ مورد نظر را بررسی کردید وضعیت به گونه‌ای دیگر خواهد بود؛ با این حال باید به همۀ نمونه‌های خودتان اشاره کنید که بررسی کردید.

نمونه‌هایی از واژه‌ها، جملات، تصویرها و روش‌های پیوند

بین کلمات و جمله‌های زیر به شکل‌های مختلف ارتباط و پیوند وجود دارد. گاهی از کلمات پیونددهندۀ ساده و پرکاربردی مثل "و" استفاده شده و گاهی نوعی پیوند علی یا علت و معلولی بین آنها ایجاد شده است.

یکی از تغییرات فنی مهم در انتشار مجلات و سایر پیایندها استفاده از فناوری‌های مختلف اطلاعاتی و ارتباطی تازه (مانند سخت‌افزار، نرم‌افزار، اینترنت، و غیره) است. تغییر فنی فوق موجب ایجاد تغییرات اجتماعی فراوانی شده است. مثلا موجب حذف یا ضعیف‌شدن برخی از مشاغل و نهادهای سنتی در بسیاری از حوزه‌ها از جمله نشر و اضافه‌شدن نهادها و مشاغل دیگر شده است. همینطور مدیریت نهادهای اطلاعاتی، روش‌های دسترسی به اطلاعات و رفتار اطلاع‌یابی محققان و افراد را نیز تغییر داده است. تغییر رفتار اطلاع‌یابی و روش‌های اطلاع‌یابی نیز به‌نوبۀ خود موجب ایجاد تغییراتی در نهادهای آموزشی و پژوهشی مرتبط و به‌خصوص کتابخانه‌ها و کتابداران شده است. این تغییر در جای دیگر رابطه بین ناشران و تولیدکنندگان اطلاعات و سپس رابطه بین نهادهای اطلاعاتی و کاربران آنها را نیز تغییر داده است. همۀ اینها - یعنی تغییر مشاغل و نهادها، تغییر رفتار اطلاع‌یابی، تغییر نهادهای آموزشی و پژوهشی، تغییر رابطه بین نهادها و افراد مختلف - از جمله تغییرات اجتماعی است که تغییرات فنی آنها را ایجاد کرده است. همین تغییرات اجتماعی به‌نوبۀ خود سبب شده است تا ابداعات فنی دیگری برای تطابق سخت‌افزارها و نرم‌افزارها با نیازهای اجتماعی (/ یا همان نیاز کاربران اطلاعات) در دستور کار متخصصان قرار گیرد که نوعی تغییر فنی است: با این تفاوت که این بار، تغییر اجتماعی موجب تغییر فنی شده است.

استدلال، استنباط، و نتیجه‌گیری در متن‌های علمی و حتی غیرعلمی بسیار پرکاربرد است. بخصوص استدلال منطقی از نوع قیاس و استقرا. برای مثال در متن فوق، "تغییر"، "علت و معلول"، "تاثیر متقابل چیزها بر همدیگر" از جمله قیاس‌هایی هستند که در متن برجسته است. تغییر در شکل انتشار مجلات، تغییر در فناوری‌های نشر، انواع تغییرات فنی، تغییرات اجتماعی، تغییر در روش‌ها، نهادها، مهارت‌ها، آموزش‌ها، پژوهش‌ها و غیره نیز نمونه‌ها و شواهد تجربی جزئی‌تر و خاصی هستند که در روش استقرا برجسته می‌شوند. در هر دو روش استقرا و قیاس و یا هر استدلال و نتیجه‌گیری منطقی و حتی غیرمنطقی دیگر، نویسنده و محقق باید بتواند با مهارت بین تصویرهای مختلف و تا حد ممکن نزدیک‌تر با هم پیوند منطقی برقرار کند و آنها را بر اساس شباهت، تفاوت، زمان، مکان، مقایسه و غیره دسته‌بندی و طبقه‌بندی کند. 

به عبارت دیگر، نظم و پیوند بین جملات و پاراگراف‌ها می‌تواند زمانی، مکانی، منطقی، فرایندی، علت و معلولی، استقرایی، قیاسی و غیره و یا ترکیبی از همۀ آنها و البته در جای مناسب باشد. کلمات و عبارت‌های بسیاری را می‌توانیم به عنوان پیونددهندۀ اجزای یک متن معرفی کنیم اما نکتۀ مهم مجموعۀ تجربه، دانش، و تصویرهای فرد و مهارت او در تصویرسازی از آنها با کمک توانایی‌های گوناگون شناختی است.

گاهی پیوندها بین اجزای درونی متن است و گاه نوعی پیوند فرامتنی بین متن و محیط بیرون آن برقرار می‌شود. برای مثال واژه‌های زیرخط‌دار "یکی از"، "برخی از"، و "بسیاری از" (نمونۀ آغاز این بخش) نوعی پیوند فرامتنی را هم برجسته می‌کنند. یعنی نشان می‌دهد که نویسنده به این مطلب توجه داشت که تنها "یکی از تغییرات فنی .." در میان سایر تغییرات احتمالی بوده است؛ و یا به "بسیاری از ..." (و نه "همه یا مقدار کمی از ....")، "برخی از ...."، (و نه"همۀ .....") نمونه‌ها و شواهد در محیط توجه کرده است. واژه‌هایی مثل معمولا، همیشه، اغلب، هیچگاه، همواره، بدون شک، بی‌تردید، یقینا نیز همین کارکرد را دارند. یعنی بار معنایی متن را نسبت به محیط یا جامعۀ بیرون از خود و در درون همان جامعۀ آماری کم و زیاد می‌کند.

متن نویسنده باید به گونه‌ای بسته‌بندی شود که نشان دهد: تصویر ارائه شدۀ وی تنها یکی از تصویرها و توصیف‌های خاص در میان سایر تصویرهای احتمالی است؛ یا تا چه حد به محیط بیرون و بزرگ‌تر از خود توجه داشته است؛ و یا جایگاه تصویر یا نمونۀ آماری وی نسبت به محیط یا جامعۀ بزرگ‌تر چیست.

در متون آموزشی گوناگون مرتبط با فنون پژوهش و نگارش به عبارت‌ها و جمله‌های زیادی اشاره شده است که می‌توانید از آنها در جای مناسب استفاده کنید. در ادامه به چند نمونۀ محدود از آنها برای توسعۀ یک متن و ایجاد پیوند بین آنها بسنده می‌شود. البته بسیاری ار این واژه‌ها در بافت‌های مختلف ممکن است کارکردها و معانی دیگر هم پیدا کنند:

اضافه کردن (برای افزودن متن به متن قبلی می‌توان از این کلمات استفاده کرد):

علاوه بر این، نیز، همچنین، بعلاوه، در کنار، اولین، دومین، سومین و غیره، (اول، دوم، سوم/ 1) 2) 3) ...) ، نخست، اول، و، یا، علامت کاما بین چند چیز، در پایان، مجددا، دوباره، بعدی، در نهایت، ...

برای نشان دادن زمان:

هنگامی که، در حالی که، در طول، سپس، بعد، تا کنون، فورا، زودتر، گاهی، بعد از، در طول، هم‌اکنون، حالا، هرگز، همیشه، تا کنون، یک‌باره، ناگهان، متعاقبا، ...

برای نشان دادن مکان:

نزدیک به، اینجا، آنجا، هر جا، نزدیک، نقطه مقابل، بالای، پایین، زیر، همسایه، مجاور، نزدیک، درون، بیرون، ...

اشیا و پدیده‌ها را می‌توان چیزی فرض کرد که از هم دورند، به هم نزدیکند، درون دارند، بیرون دارند، شباهت و تفاوت دارند

برای مثال و نمونه:

برای مثال، برای نشان دادن، بخصوص، برای نمونه، مثلن، از جمله ....

برای مقایسه بین چیزها

در عین حال، مشابه، مانند، مانند هم، همانند، مثل، نقطۀ مقابل، در عوض، ...

کتاب "راهنمای نگارش مقاله علمی: از چکیده تا نتیجه" راهنمایی عملی، گام‌به‌گام، همراه با مثال، نمونه، و نیز جمله‌ها و عبارت‌هایی خوب برای نگارش مقاله علمی است.

حساسیت پیوند بین مطالب، زمانی بیشتر و بیشتر می‌شود که متن از حالت توصیف سادۀ یک فرایند یا هر چیزی خارج شود و تبدیل به یک چالش ذهنی، نظری و پژوهشی گردد، به داده‌ها و اطلاعات نسبتا زیادی نیاز داشته باشد، و جستجو، مطالعه، پژوهش، تحلیل، تفسیر، نقد، ارزیابی، استدلال، و خردورزی برای ایجاد تصویری تازه از یافته‌ها و داشته‌ها ضروری باشد. و قرار باشد بین خود محتوا، تصویرها، یا متن ارتباط منطقی و درونی نسبتا پیچیده‌تری ایجاد شود.

به نمونه‌های پایان همین قسمت هم توجه شود.

تمرین:

با دقت در متن‌های گوناگون به نحوۀ پیوند بین کلمات، جمله‌ها، و پاراگراف‌ها، و نیز کلمات و عبارت‌های پیونددهنده توجه کنید و کم و کیف آنها را ارزیابی کنید.